1 એપ્રિલ, 2023ના રોજ એટલે કે બે દિવસ પછી, UPI સંબંધિત નવો નિયમ અમલમાં આવી શકે છે. જો આવું થાય, તો રૂ. 2000 થી વધુ વેપારી વ્યવહારો પર ઇન્ટરચેન્જ ચાર્જ અથવા પ્રીપેડ પેમેન્ટ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ ફી લાગુ થશે. આ ફી 1.1 ટકાના દરે વસૂલવામાં આવશે. નેશનલ પેમેન્ટ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) એ પણ આ અંગે એક પ્રેસ રિલીઝ જાહેર કરી છે.છેલ્લા બે દિવસથી યુનિફાઈડ પેમેન્ટ ઈન્ટરફેસ (UPI) દ્વારા 2000 રૂપિયાથી વધુના ટ્રાન્ઝેક્શન પર વધારાનો ચાર્જ કાપવાના સમાચાર હેડલાઈન્સમાં છે. આ વધારાના ચાર્જને પ્રીપેડ પેમેન્ટ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ એટલે કે PPI ચાર્જ કહેવામાં આવે છે, જે 2,000 રૂપિયાથી વધુના વેપારી વ્યવહારો પર 1.1 ટકાના દરે વસૂલવામાં આવશે. આ અંગે સૌથી મોટી મૂંઝવણ એ હતી કે શું સામાન્ય વપરાશકર્તાઓ તેને ભરશે? આના પર, નેશનલ પેમેન્ટ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) એ એક પ્રેસ રિલીઝ જારી કરીને ચિત્ર સાફ કર્યું. ચાલો આ PPI ચાર્જના સમગ્ર મુદ્દાને પ્રશ્નો અને જવાબો દ્વારા સમજીએ…
PPI ચાર્જ અથવા ઇન્ટરચેન્જ ચાર્જ શું હશે?
PPI ચાર્જ અથવા ઇન્ટરચેન્જ ચાર્જ વાસ્તવમાં પેમેન્ટ સર્વિસ કંપનીઓ દ્વારા વૉલેટ ઇશ્યુઅર જેમ કે બેંકોને ચૂકવવામાં આવતી ફી છે. તે વ્યવહારોને સ્વીકારવા, પ્રક્રિયા કરવા અને અધિકૃત કરવાના ખર્ચને આવરી લેવા માટે વસૂલવામાં આવે છે. તેને વેપારી વ્યવહારો પર 1.1%ના દરે લાગુ કરવાની દરખાસ્ત છે.
શું બેંક ખાતામાંથી પૈસા મોકલવા માટે ચાર્જ લાગશે?
NPCI એ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે એકાઉન્ટ-ટુ-એકાઉન્ટ મની ટ્રાન્સફર માટે કોઈ ચાર્જ લાગશે નહીં, એટલે કે તમે ઈચ્છો તેટલા પૈસા ટ્રાન્સફર કરી શકો છો. વોલેટમાંથી ખાતામાં પૈસા મોકલવા પર ઇન્ટરચેન્જ ચાર્જ કાપવામાં આવશે. જે વેપારીની રકમમાંથી બાદ કરવામાં આવશે.
શું UPI ચુકવણીઓ મોંઘી થશે?
NPCI દ્વારા જારી કરાયેલા પરિપત્રને જોતા, આ ચાર્જ વેપારી UPI ટ્રાન્ઝેક્શન પર લાગુ થવા જઈ રહ્યો છે. એટલે કે, તે પીઅર ટુ પીઅર (P2P) અને પીઅર ટુ મર્ચન્ટ (P2M) બેંકો અને પ્રીપેડ વોલેટ વચ્ચેના વ્યવહારો પર લાગુ થશે નહીં. એટલે કે ગ્રાહકોને ગભરાવાની જરૂર નથી. તમે પહેલાની જેમ ફ્રી UPI નો ઉપયોગ કરી શકો છો.
શું દુકાનમાંથી રૂ. 2000 ની કિંમતનો સામાન ખરીદવા માટે ચાર્જ લાગશે?
ના, આ નિયમ રૂ.2000 થી વધુના વ્યવહારો માટે લાગુ પડે છે. એટલે કે, જો તમે દુકાન પર 2001 કે તેથી વધુની ચુકવણી કરો છો અને ત્યાં સ્થાપિત QR કોડ સ્કેન કરીને વોલેટમાંથી UPI કરો છો, તો PPI ચાર્જ લાગુ થશે?
દુકાનદાર પાસેથી આ ચાર્જ કેવી રીતે વસૂલવામાં આવશે?
NPCI અનુસાર, જો ગ્રાહક દુકાનદારના બેંક ખાતા દ્વારા UPI ચુકવણી કરે છે, તો કોઈ ચાર્જ લેવામાં આવશે નહીં. બીજી તરફ, જો તમે વૉલેટમાં પૈસા ઉમેર્યા પછી QR કોડ સ્કેન કરીને પૈસા ટ્રાન્સફર કરો છો, તો ઇન્ટરચેન્જ ચાર્જ કાપવામાં આવશે. પરંતુ ગ્રાહકે કોઈ સરચાર્જ ચૂકવવો પડશે નહીં.
શું ગ્રાહક તમામ વોલેટ વિકલ્પોનો મફતમાં ઉપયોગ કરી શકે છે?
NPCI એ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે UPI દ્વારા એક ખાતામાંથી બીજા ખાતામાં પેમેન્ટ કરવા માટે કોઈ ચાર્જ લાગશે નહીં. ઉપરાંત, ગ્રાહક પાસે UPI આધારિત એપ પર બેંક એકાઉન્ટ, Rupay ક્રેડિટ કાર્ડ અથવા પ્રીપેડ વોલેટનો ઉપયોગ કરવાનો વિકલ્પ હશે.
હું એક દુકાનદાર છું, મારે ચાર્જ કેવી રીતે ચૂકવવો પડશે?
જો ગ્રાહક UPI બેંક ખાતા દ્વારા તમને સીધા પૈસા ટ્રાન્સફર કરે છે, તો તે જે રકમ મોકલી શકશે તેના પર કોઈ ચાર્જ લાગશે નહીં. બીજી બાજુ, જો ગ્રાહક તમને વોલેટ દ્વારા 2000 થી વધુ ચૂકવે છે, તો QR કોડ સાથે જોડાયેલા બેંક ખાતામાં 1.1% કાપવામાં આવશે. આ ઇન્ટરચેન્જ ફી હશે.
શું ગ્રાહક અને વેપારી બંને માટે એકાઉન્ટ ટુ એકાઉન્ટ ટ્રાન્સફર મફત છે?
હા, બેંક ખાતાથી બેંક ખાતામાં કરવામાં આવતી UPI ચુકવણીઓ ગ્રાહક અને વેપારી માટે સંપૂર્ણપણે મફત હશે. આ અંગે કોઈ મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી નથી. જ્યારે ગ્રાહક વોલેટમાં પૈસા ઉમેરીને વેપારીના ખાતામાં 2000 રૂપિયાથી વધુ મોકલશે ત્યારે આ ચાર્જ લાગુ થશે.
શું તેને ગ્રાહક સાથે કોઈ લેવાદેવા છે?
ગ્રાહક દુકાનદારના સ્કેન કોડ દ્વારા UPI દ્વારા તેના ખાતામાં પૈસા મોકલશે. વેપારીને ચૂકવવામાં આવેલી રકમમાંથી ઇન્ટરચેન્જ ચાર્જ સંબંધિત બેંક દ્વારા કાપવામાં આવશે. સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહીએ તો, આ સંપૂર્ણપણે વેપારી અને બેંક સાથે જોડાયેલી બાબત છે.
શું તે કાર્ડ પેમેન્ટ જેવું જ છે?
NPCI અનુસાર, આ ચાર્જ QR કોડ દ્વારા કરવામાં આવેલા વેપારી વ્યવહારો પર જ લાગુ થશે. એટલે કે, જો તમે એકબીજાને પૈસા ટ્રાન્સફર કરો છો, તો આવી સ્થિતિમાં તે લાગુ થશે નહીં. તેને એ જ પ્રક્રિયા તરીકે ગણી શકાય કે જ્યારે કોઈ વેપારી પાસેથી ક્રેડિટ કાર્ડ દ્વારા ચુકવણી કરવા માટે ચાર્જ લેવામાં આવે છે, તેવી જ રીતે આ PPI પણ કાપવામાં આવશે. સીધા સામાન્ય લોકોએ આ ચાર્જ ચૂકવવો પડશે નહીં.
શું દુકાનદાર ગ્રાહક પાસેથી આ કપાત વસૂલ કરશે?
ના, બિલકુલ નહીં… NPCI મુજબ આ ચાર્જ ગ્રાહક પાસેથી વસૂલ કરી શકાતો નથી. આ વેપારી ખાતાઓને લાગુ પડે છે. આ બાબતે નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે સામાન્ય રીતે એવું જોવામાં આવે છે કે કોઈ પણ કંપની કે ડિસ્ટ્રીબ્યુટર પોતાના પર ચાર્જ વસૂલતા નથી, તે ગ્રાહક પર નાખે છે અને તે લીધા પછી ભવિષ્યમાં તેનો બોજો ગ્રાહક પર પડે છે. જો કે, કાર્ડના કિસ્સામાં, ઘણા વેપારીઓ તેમના પૈસાની કપાતને ટાંકીને તે ચાર્જ ઉમેરીને ગ્રાહક પાસેથી ચુકવણી લે છે, પરંતુ આ સંપૂર્ણપણે ખોટું અને ગેરકાયદેસર છે.
શું બેંકમાંથી પૈસા ટ્રાન્સફર કરવા માટે ચાર્જ લાગશે?
મોટાભાગના યુઝર્સ તેમના બેંક એકાઉન્ટમાંથી પૈસા ટ્રાન્સફર કરવા માટે UPI નો ઘણો ઉપયોગ કરે છે. અહીં સ્પષ્ટ કરી દો કે જો તમે UPI દ્વારા બેંકમાંથી પૈસા ટ્રાન્સફર કરો છો, તો આ સેવા બિલકુલ ફ્રી છે એટલે કે કોઈ ચાર્જ ચૂકવવો પડશે નહીં. NPCI એ પણ તેના પરિપત્રમાં સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે સામાન્ય UPI ચુકવણી એટલે કે બેંકિંગ વ્યવહારો વગેરે માટે કોઈ ચાર્જ લેવામાં આવશે નહીં.
PPI ચાર્જ ક્યાંથી ચૂકવવો?
નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન (NPCI) એ વિવિધ પ્રદેશો માટે અલગ અલગ ઇન્ટરચેન્જ ફી નક્કી કરી છે. ખેતી અને ટેલિકોમ સેક્ટરમાં સૌથી ઓછી ઇન્ટરચેન્જ ફી વસૂલવામાં આવે છે, જ્યારે તેમાં ટેલિકોમ, એજ્યુકેશન, એગ્રીકલ્ચર, ઇન્શ્યોરન્સ જેવી ઘણી કેટેગરીનો સમાવેશ થાય છે, જેના પર આ ચાર્જ લાગુ થશે. જો કે, ચાર્જનો દર કેટેગરી અનુસાર બદલાય છે અને મહત્તમ ચાર્જ UPI ચુકવણીની રકમ પર 1.1% છે.
દેશમાં દર મહિને કેટલા UPI વ્યવહારો થાય છે?
NPCIએ બુધવારે જારી કરેલી પ્રેસ રિલીઝમાં જણાવ્યું છે કે દેશમાં દર મહિને લગભગ 8 અબજ રૂપિયાનો UPI ટ્રાન્ઝેક્શન થાય છે. આ વ્યવહાર ગ્રાહક અને વેપારી માટે સંપૂર્ણપણે મફત છે. જો કે, 1 એપ્રિલથી, વેપારી પર 2000 થી વધુની UPI ચુકવણી પર PPI ચાર્જ વસૂલવાની તૈયારી છે.
UPI દ્વારા કેટલા ટકા વ્યવહારો?
નેશનલ પેમેન્ટ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા અનુસાર, દેશમાં 99.9% વ્યવહારો UPI દ્વારા થાય છે. આ સાથે તમને જણાવી દઈએ કે 70 ટકા મર્ચન્ટ ટ્રાન્ઝેક્શન માત્ર 2000 રૂપિયાથી વધુના છે.
શહેરી કે ગ્રામીણ…. કયા ગ્રાહકોને વધુ અસર થશે?
નિષ્ણાંતોના મતે વોલેટ રિચાર્જના મામલામાં નાના ગામો, શહેરો અને નાના શહેરોના લોકો પર વધુ અસર નહીં થાય. જ્યારે મોટા શહેરોમાં જ્યાં વોલેટ રિચાર્જ વધુ થાય છે ત્યાં ફરક પડશે. જ્યારે આ ચાર્જ લાગુ થશે, ત્યારે મોટાભાગના વ્યવહારો ફક્ત બેંક ખાતામાંથી જ જોવા મળશે.