મારા મુખ પરની સ્માઈલ કેવી છે એ મને જ ખબર છે. આ શબ્દો છે મુંબઈથી અમદાવાદ આવતી સૂર્ય નગરી એક્સ્પ્રેસના વિકલાંગ ડબ્બામાં બેઠેલી એક માના. આ એક એવી મા કે જેની દીકરીની સ્થિતિ જોઈને હૃદય ધબકાર ચુકી જાય. આપણને એમ થઈ જાય કે, ઈશ્વર આટલોબધો ક્રૂર કેમ હોય શકે? આમ છતાંય એ દીકરીની માને રંગ દેવાનું મન થાય.
પોલિયોનો ભોગ બનેલી આ છોકરી બન્ને પગે સંપૂર્ણ વિકલાંગ. શરીરમાં પણ કમજોરી. જાતે વિલચેર પણ ન ચલાવી શકે. ટ્રેનના ડબ્બામાં આ છોકરી સીટ પર જ હલનચલન કરી ચાલતી ટ્રેનની મજા લેતી હતી. એ શું બોલતી હતી એ મને અમદાવાદ સુધી ન ખબર પડી પણ એ જ્યારે, જ્યારે સ્માઈલ કરીને એની મા પાસે વાતો કરતી હતી એ દ્રશ્ય મારા હૃદયને ખૂબ સ્પર્શી ગયેલું. આટલી ગમ્ભીર સ્થિતિમાં પણ મો પર સ્મિત હોય તે મને જીવનના હકારની ફિલસુફી સમજાવી ગયું. એ મા દીકરી કદાચ ઈશ્વરથી અકળાયા હશે પણ જીવનથી નહિ. એના હસતા ચહેરા કહી રહ્યા હતા: એય જિંદગી તું કર ઘા ફાવે એટલા, અમે ભરોસાના માણસ છીએ.
બાથરૂમ સુધી પણ ન જઈ શકતી આ છોકરીની મા તેને સારવાર માટે છેક અમદાવાદથી મુંબઈ લાવી હતી. છોકરીની માને વિકલાંગ સંસ્થા વિશે ખબર હોય તોય શુ? છોકરીની સ્થિતિ જ એવી કે ઘર સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ જ ન રહે. આ મા દીકરી મુંબઈથી ટ્રેનમાં કેવી રીતે ચડ્યા એ તો નથી ખબર પણ જ્યારે રાતના સાડા આઠે નીચે ઉતરવાનું થયું ત્યારના દ્રશ્યો જોઈને હૃદય હચમચી ગયું.
લગભગ ચાલીસ, પિસ્તાલીસ કિલોની આ દીકરીને ટ્રેનના ડબ્બામાં એક લાચાર મા પોતાની દીકરીને નીચે ઉતારવા માટે મુસાફરો પાસે મદદ માંગી રહી હતી. મને કોઈ જાજી દ્રષ્ટિ નહિ પણ મારા મિત્રો સાથે આ છોકરીને પ્લેટફોર્મ પર ઉતારવામાં મદદે લાગેલો. વિલચેર બહુ સારી સ્થિતિમાં નહોતી એટલે છોકરીને તેડીને જ નીચે ઉતારવી પડે તેમ હતી. એક મિત્ર દરવાજા પર હતો. હું વિલચેર પકડી એની પાછળ ઉભો હતો. એક મિત્ર સામાન લેવામાં મદદ કરતો હતો અને એક છોકરીને તેડી નીચે ઉતારવામાં હતો. આ દ્રશ્ય જોઈ મન કહેતું હતું, દોસ્ત આને જ સાચા ઈશ્વર કહેવાય પણ ક્ષણવારમાં હતાશા વ્યાપી ગઈ.
આઠ અને ત્રીસ મિનિટે જેવી ટ્રેન પ્લેટફોર્મ એક પર ઉભી રહી ત્યાં દરેક ડબ્બા પર લોકોની ભીડ જમા થઈ ગઈ. આમાં વિકલાંગ ડબ્બો પણ બાકાત ન રહ્યો. હજી પેલી છોકરીને નીચે ઉતારી નહોતી ત્યાં તો સાવ સાજા સારા લોકો થાય એટલા જોરથી ધક્કા મારી વિકલાંગ ડબ્બામાં ચડવાનો પ્રયત્ન કરવા લાગ્યા. આગળ ઉભેલા અમે એનો સામનો કરતા હતા પણ અમનેય ધક્કા મારી પાડી દે તેટલું જોર હતું. અમે આજીજી કરતા હતા કે, વિકલાંગ ડબ્બો છે. વિકલાંગને સંભાળીને ઉતરવા દ્યો પણ બધા જ માનવતા નેવે મૂકી ધક્કા મુક્કી કરતા જ રહ્યા. કોઈકે તો કહ્યું પણ ખરું, વિકલાંગ હોય તો શું થઈ ગયું. આ સાંભળી પાછળ સામાન સરખો કરી રહેલા મારા મિત્રએ આગળ આવી કહ્યું, આ વિકલાંગ ડબ્બો છે હમણાં ફરિયાદ કરી દશ. ત્યારે તો એ પબ્લિકનું જોર નબળું પડ્યું. સાવ શાંતિ તો ન જ થઈ.
હેમખેમ કરી છોકરીને નીચે ઉતારી દીધી પણ એ દીકરીની માનો સંઘર્ષ એમનોએમ જ રહ્યો. પ્લેટફોર્મ તૂટેલું હતું એટલે વિલચેર ધક્કાથી ચાલે તેમ નહોતી. અમારા સિવાય પણ કોઈ બીજાની મદદ જરૂરી હતી. એ મા મદદ માટે આસપાસના લોકોને આજીજી કરી રહી હતી પણ દરેક પોતપોતાની દુનિયામાં વ્યસ્ત હતા. હેમખેમ કરી એ લાચાર માને અમે થાય એટલી મદદ કરી પણ પ્લેટફોર્મ પરથી રવાના થતી વખતે એટલું તો ઈશ્વરને જરૂર કહેવાય ગયું, એય તું અટલીબધી લાચારી પ્લીઝ કોઈને ન દેતો.
સવાર પડતાની સાથે હૃદયના ભાવથી લઈ આંખ સુધીની દરેક ઇન્દ્રીમાં એ ઘટના દબાઈ જશે પણ એક લાચાર માની વેદના તો ક્યારેય નહીં ભૂલી શકું. સાવ નિસ્વાર્થ ભાવે આવા બાળકોને દુનિયા દેખાડનાર પરિવારને હૃદયથી પ્રણામ કરું છું.