AIIMS ઋષિકેશથી હવે સંજીવની દેશના ખૂણે ખૂણે જશે. સંજીવની એટલે કે પર્વતીય વિસ્તારો અને દૂરના વિસ્તારોમાં હાજર બીમાર લોકો માટે હેલિકોપ્ટર એમ્બ્યુલન્સ સેવા – જે સરકાર દ્વારા શરૂ કરવામાં આવી છે. આ સેવા દરેક ઋતુમાં અને દરેક સમયે ઉપલબ્ધ કરાવી શકાય તેવા પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. આ માટે દેશમાં ત્રણ સમર્પિત હેલિકોપ્ટર કોરિડોર બનાવવામાં આવ્યા છે. આ કાર્ય માટે હેલિકોપ્ટર ઓપરેટરો આગળ આવે અને તેમને સેવા શરૂ કરવામાં કોઈ મુશ્કેલી ન પડે તે માટે હેલી સેવા પોર્ટલ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. મેડિકલ સેવાઓ માટે લેન્ડિંગ અને પાર્કિંગ ચાર્જ પણ દૂર કરવામાં આવ્યો છે.
નાગરિક ઉડ્ડયન મંત્રાલયે ખાસ કરીને પહાડી અને દૂરના અને પહોંચવામાં મુશ્કેલ વિસ્તારોમાંથી જરૂરિયાતમંદ દર્દીઓને સમયસર મદદ પૂરી પાડવા માટે તાજેતરમાં ‘સંજીવની સેવા’ શરૂ કરી છે. હાલમાં ભારતમાં 141 એરપોર્ટ છે – જેની સંખ્યા આગામી 5 વર્ષમાં વધારીને 200 કરવામાં આવશે. AIIMS ઋષિકેશમાં હેલિકોપ્ટર એમ્બ્યુલન્સ સેવા કેન્દ્ર બનાવવામાં આવશે. પાયલોટ પ્રોજેક્ટ હેઠળ આ સેવા 6 મહિના માટે શરૂ કરવામાં આવશે. કોશિશ કરવામાં આવી રહી છે કે પ્રથમ કોલ કર્યાની 20 મિનિટમાં હેલિકોપ્ટર દર્દી સુધી પહોંચી જાય. હેલિકોપ્ટરમાં દર્દીને લઈ જવા માટે સ્ટ્રેચર અને ડોક્ટર હશે.
પાયલોટ પાસે જરૂરી તબીબી સાધનો હશે. હેલિકોપ્ટર ઈંધણ ભર્યા વગર 300 કિમીનું અંતર ઉડી શકશે. આ શરતો પૂરી કરી શકે તેવા સર્વિસ ઓપરેટર સાથે સરકાર કરાર કરશે. આ સમગ્ર સેવાનું કેન્દ્ર AIIMS ઋષિકેશનું હેલિપેડ હશે. ઓપરેશનના ક્ષેત્રમાં પર્વતીય ભૂપ્રદેશનો સમાવેશ થતો હોવાથી, એર ઓપરેટરને ઓપરેટ કરવા માટે પ્રશિક્ષિત પાઇલોટ્સ પ્રદાન કરવાની જરૂર પડશે. એર ઓપરેશન્સ ડીજીસીએના નિયમો દ્વારા સંચાલિત થશે. એર એમ્બ્યુલન્સ સેવા થોડી મોંઘી છે પરંતુ તે દર્દીને બચાવવા અને દર્દીને મુશ્કેલ વિસ્તારોમાંથી હોસ્પિટલ સુધી પહોંચાડવામાં અસરકારક છે. સામાન્ય એમ્બ્યુલન્સની જેમ તેમાં પણ ઓક્સિજન, લોહીને પાતળું કરનાર, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડવાની સ્થિતિમાં શ્વાસ લેવાની વ્યવસ્થા છે. તેમાં બીપી અને પલ્સ મોનિટર, હાર્ટ રેટ મોનિટર છે. એટલે કે તે હોસ્પિટલના વોર્ડની જેમ કામ કરે છે.
અત્યાર સુધી ઘણી ખાનગી એરલાઇન્સ એર એમ્બ્યુલન્સની સુવિધા પૂરી પાડે છે અને તમે ફ્લાઇટમાં ટિકિટ બુક કરો છો તે રીતે તે બુક કરી શકાય છે. દર્દીની સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને એર એમ્બ્યુલન્સ બુક કરાવી શકાય છે. જો તમે સરકારી તંત્ર પાસેથી એર એમ્બ્યુલન્સ બુક કરાવવા માંગતા હોવ તો તેના માટે તમારે સરકારી હોસ્પિટલ અને જિલ્લા પ્રશાસન સાથે વાત કરવી પડશે. તેમની સાથે વાત કર્યા બાદ તે સમયની પરિસ્થિતિને અનુલક્ષીને એમ્બ્યુલન્સની સુવિધા મળી શકે છે. પહાડી વિસ્તારો કે દૂરના વિસ્તારોમાં આફત આવે તો પણ સરકાર દ્વારા એર એમ્બ્યુલન્સ બુક કરવામાં આવે છે. એર એમ્બ્યુલન્સ બુક કરાવવાનો ખર્ચ સામાન્ય રીતે 5-6 લાખ અથવા તેનાથી પણ વધુ હોઈ શકે છે. સરકારી તંત્ર હોય તો વિનામૂલ્યે મળી શકે છે, પરંતુ કટોકટીની પરિસ્થિતિમાં સરકારી તંત્રમાંથી એમ્બ્યુલન્સ મેળવવા માટે પાપડની ઘણીબધી કરવી પડે છે.