શું તમે જાણો છો’અનબાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટ’ બાળકો અને કિશોર વાચકોને પુસ્તકો સાથે જોડવાની નવી પહેલ લઈને આવી ગયું છે.

 Study News:બાળકો અને કિશોરો હવે પુસ્તકોને બદલે મોબાઈલ ફોન અને નવા ગેજેટ્સમાં વધુ રસ લે છે. આની તેના મન પર ઊંડી અસર પડી રહી છે. સંશોધન બતાવે છે કે મોબાઈલ, ટીવી કે અન્ય ટેબ પર સતત ચોંટેલા રહેવાથી બાળકોની એકાગ્રતા, સર્જનાત્મકતા અને કલ્પનાશક્તિમાં ઘટાડો થાય છે. સભાન લોકો તેમના બાળકોનો સ્ક્રીન ટાઈમ ઘટાડવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. શાળાઓમાં પણ આ દિશામાં કામગીરી ચાલી રહી છે. પરંતુ સવાલ એ પણ છે કે આપણે બાળકોને સ્ક્રીનથી ક્યાં દૂર લઈ જઈએ?

વાત પુસ્તકો પર આવતી રહે છે. કહેવાય છે કે બાળકો પુસ્તકો વાંચતા નથી, તેમને પુસ્તકો તરફ લાવવું પડે છે. પરંતુ અહીં પ્રશ્ન એ પણ ઊભો થાય છે કે હિન્દીમાં કિશોરો માટે પુસ્તકો પર કેટલું કામ થઈ રહ્યું છે? નવા તકનીકી ફેરફારોને અનુરૂપ તેમનામાં કોઈ ફેરફાર થઈ રહ્યા છે? જ્યાં સુધી સકારાત્મક જવાબ ન મળે ત્યાં સુધી માત્ર બાળકોને દોષ આપવો યોગ્ય નથી.

શું નવલકથાઓ બાળકો અને કિશોર વાચકો માટે હિન્દીમાં લખાઈ રહી છે? જે પ્રકારની કાલ્પનિક, ડિટેક્ટીવ અને મોટી ફિલોસોફિકલ નવલકથાઓ અંગ્રેજી કે અન્ય ભાષાઓમાં લખાઈ રહી છે અને ખૂબ જ લોકપ્રિય થઈ રહી છે, શું આવી કૃતિઓ હિન્દીમાં પણ થઈ રહી છે? આનો સાચા અર્થમાં કોઈ હકારાત્મક જવાબ આપી શકાય નહીં. અહીં એક મોટું અંતર છે. પરંતુ કેટલાક પ્રકાશકો આ દિશામાં નવી પહેલ કરીને સારું કામ કરી રહ્યા છે.

અહીં આપણે અનબાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટની ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ. અનબાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટ, જેણે 2020 માં પ્રકાશન જગતમાં પ્રવેશ કર્યો, તે ઝડપથી બાળકોની દુનિયામાં એક વિશેષ ઓળખ સ્થાપિત કરવામાં સફળ થઈ છે. અમે આ પ્રકાશન ગૃહના વડા અલિન મહેશ્વરી સાથે વાત કરી, અનબાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટ બાળ અને કિશોર સાહિત્યમાં શું કરી રહી છે. આલિદે અનબાઉન્ડની કૃતિઓ ક્રમિક રીતે અમારી સામે રજૂ કરી.

બાળકોની નવલકથાઓનું પ્રકાશન

અલિંદે જણાવ્યું કે અનબાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટ બાળકોની નવલકથાઓ પર ફોકસ કરી રહી છે. આ દિશામાં અનુવાદ સાથે હિન્દીમાં મૌલિક લેખન પર કામ કરવામાં આવ્યું છે. અનુવાદિત કૃતિઓમાં ઈનોલા હોમ્સ, પર્સી જેક્સન, સ્કૂલ ઓફ ડ્રીમર્સ, કિસે મેં કિસ્સા જેવા પુસ્તકો હિન્દી અને અંગ્રેજીમાં પ્રકાશિત થઈ રહ્યાં છે. શ્રદ્ધા થવૈતની બાળકોની નવલકથા ‘દિલ મેં ટિટ્ટુ ધડકે’ એક કાલ્પનિક નવલકથા છે.

પ્રસિદ્ધ લેખિકા અંકિતા જૈનની નવલકથા ‘અટંકી મોર’ એક ડિટેક્ટીવ બાળકોની નવલકથા છે. ‘ફંસ ગયી કીનુ’ સ્નેહ લતા ગુપ્તાનું પુસ્તક છે. તે સાયન્સ ફિક્શન અને સ્ટોરીટેલિંગમાં પહેલેથી જ લોકપ્રિય બની ગયું છે. પુસ્તક મેળામાં જ ડૉ.નિધિ અગ્રવાલનું પુસ્તક ‘ગીલ્લુ કી નયી કહાની’ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં ખિસકોલીના સંસ્મરણો છે. તે બાળકોને તેમની આસપાસની દુનિયા સાથે જોડશે. અનબાઉન્ડ આવા પ્રયત્નો પર ભાર મૂકે છે. તે કિશોરો અને બાળકોને પુસ્તકો સાથે જોડવાની જરૂરિયાત પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

પોડ કાસ્ટિંગ એક નવી વસ્તુ છે

અલિન્ધ મહેશ્વરી કહે છે કે વિશ્વમાં ટેક્નોલોજીકલ ફેરફારોની ગતિ ખૂબ જ ઝડપી છે. હવે તેની દિશા બદલવી શક્ય નથી, પરંતુ આપણે બાળકો માટે તેના રચનાત્મક ઉપયોગ વિશે વિચારવું પડશે. અલિન્ધ મહેશ્વરી કહે છે કે બાળકો પોડકાસ્ટ બનાવવામાં અને સાંભળવામાં ખૂબ રસ લે છે. અમે ગયા વર્ષથી આનો ઉપયોગ કરીએ છીએ.

ગયા વર્ષે પણ અમે પુસ્તક મેળામાં પોડકાસ્ટ બૂથ સ્થાપ્યું હતું. બાળકોનો ઉત્સાહ જોઈને આ વખતે પણ તેને સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું. દરરોજ સેંકડો બાળકો પોતાના પોડકાસ્ટ બનાવે છે. તેમના માતા-પિતાને પણ તેમને આવું કરતા જોઈને સારું લાગે છે. આ પોડકાસ્ટ અનબાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટના ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ પર અપલોડ કરવામાં આવે છે. ત્યાં તે સરળતાથી સાંભળી શકે છે.

એપ્સ દ્વારા સર્જનાત્મકતાનો વિકાસ કરવો

અલિંદ મહેશ્વરીએ જણાવ્યું કે અનબાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટની એક એપ છે જેના પર બાળકો તેમની રચનાઓ શેર કરે છે. સંપાદકીય ટીમ તેને સુધારે છે અને પ્રકાશિત કરે છે. ઘણા બાળકો આ એપમાં જોડાઈ રહ્યા છે. જ્યારે તે વાર્તા કે કવિતાની હરીફાઈ કરે છે ત્યારે હજારો બાળકોની રચનાઓ આવે છે. તે સોશિયલ મીડિયા જેવું નથી, પરંતુ ઇન્સ્ટન્ટ મેગેઝિન જેવું છે.