Flexi Fuel: કહેવાય છે કે જરૂરિયાત એ શોધની જનની છે. અને લાંબા સમયથી પેટ્રોલ અને ડીઝલનો વિકલ્પ શોધવાની જરૂરિયાત અનુભવાઈ રહી હતી. દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે પૃથ્વી પર અશ્મિભૂત ઇંધણ.. મર્યાદિત છે. તેથી, એક સમય આવશે જ્યારે પેટ્રોલ અને ડીઝલ સમાપ્ત થઈ જશે, પછી શું થશે? હવે આ તણાવનો પણ અંત આવ્યો છે. કારણ કે ભવિષ્ય પેટ્રોલ અને ડીઝલનું નહીં પરંતુ ફ્લેક્સી ફ્યુઅલનું (Flexi Fuel) હશે. ભારતે આ દિશામાં એક ઐતિહાસિક પગલું ભર્યું છે.
ભારતમાં સંપૂર્ણ રીતે ઇથેનોલથી (Ethenol ) ચાલતી કાર લોન્ચ કરવામાં આવી છે. ટોયોટા મોટર્સના (Toyota Motors) ઇનોવા-હાઇક્રોસનું (Innova-Hycross) સત્તાવાર રીતે એક કાર્યક્રમ દરમિયાન પરિવહન પ્રધાન નીતિન ગડકરી અને પેટ્રોલિયમ પ્રધાન (Petroleum Minister ) હરદીપ પુરીની હાજરીમાં લોન્ચિંગ કરવામાં આવ્યું હતું. ટોયોટા ઇનોવા હિક્રોસ (Toyota Innova Hycross) વિશ્વની પ્રથમ ઇલેક્ટ્રિફાઇડ ફ્લેક્સ ફ્યુઅલ કાર છે. આ કાર 100 ટકા ઈથેનોલ પર ચાલી શકે છે, અને ઈલેક્ટ્રીક એનર્જી પણ પેદા કરી શકે છે. ખાસ વાત એ છે કે આ કારમાં જે એન્જિનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે તે સંપૂર્ણ રીતે મેડ ઇન ઇન્ડિયા છે. હાલ તેનો પ્રોટોટાઇપ તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. તેનું ઉત્પાદન પણ ટૂંક સમયમાં શરૂ થશે.
અમે જાણીએ છીએ કે આ કાર અંગે તમારા મનમાં ઘણા પ્રશ્નો આવતા હશે. શું છે ફ્લેક્સી ફ્યુઅલ, કાર ઇથેનોલથી કેવી રીતે ચાલે છે, ઇથેનોલ કેવી રીતે તૈયાર થાય છે, પેટ્રોલ-ડીઝલનો વિકલ્પ કેવી રીતે બનશે? આ તમામ સવાલોના જવાબ અમે તમને એક પછી એક, ખૂબ જ સરળ ભાષામાં જણાવીશું. પરંતુ સૌથી પહેલા અમે તમને 100% ઈથેનોલ પર ચાલવા માટે તૈયાર કરવામાં આવેલી કાર વિશે જણાવીએ.
ફ્લેક્સ ફ્યુઅલ કાર ટૂંક સમયમાં જ દેશના રસ્તાઓ પર દોડવા લાગશે. તો ચાલો હવે તમને જણાવીએ ફ્લેક્સ ફ્યુઅલ વિશે. જેનું નામ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી પેટ્રોલ અને ડીઝલના વિકલ્પ તરીકે ચર્ચાનો વિષય બની રહ્યું છે. સૌથી પહેલા તમને જણાવીએ કે ફ્લેક્સ ફ્યુઅલ શું છે. જ્યારે બે બળતણને ભેગા કરવામાં આવે છે, ત્યારે ટ્રેનને ચલાવવા માટે બળતણ બનાવવામાં આવે છે, તેને ફ્લેક્સ ફ્યૂઅલ કહેવામાં આવે છે. પેટ્રોલ કે ડીઝલમાં ઇથેનોલનું મિશ્રણ કરીને જે બળતણ તૈયાર કરવામાં આવે છે તેને ફ્લેક્સ ફ્યૂઅલ કહે છે.
સરળ ભાષામાં કહીએ તો, જે વાહનો પેટ્રોલ અને ઇથેનોલનું મિશ્રણ કરીને બનાવવામાં આવેલા બળતણ પર ચાલે છે તેને ફ્લેક્સ ફ્યૂઅલ વ્હિકલ્સ કહે છે. પરંતુ ફ્લેક્સ ફ્યૂઅલ તૈયાર કરવા માટે સૌથી મહત્વની વસ્તુ ઇથેનોલ છે. ઇથેનોલ એટલે શું? હવે આ વાત સમજી લો. એથેનોલ એ એક પ્રકારનો આલ્કોહોલ છે જેને પેટ્રોલમાં ભેળવીને બળતણ તરીકે ઉપયોગમાં લઈ શકાય છે. તે શેરડીનો રસ અને મકાઈ, સડેલા બટાકા અને સડેલા શાકભાજી અને ફળોમાંથી તૈયાર કરવામાં આવે છે.
જેમ આલ્કોહોલ બને છે, તેમ આથો લાવીને બનાવવામાં આવતા ઇથેનોલને પેટ્રોલમાં ભેળવીને ફ્લેક્સી ફ્યુઅલ તૈયાર કરવામાં આવે છે. એથેનોલ મુખ્યત્વે ત્રણ રીતે તૈયાર કરી શકાય છે. તે શેરડીનો રસ, મીઠી બીટ, સડેલા બટાકા, શક્કૃષ્ઠ જુવાર અને મકાઈમાંથી બનાવવામાં આવે છે. બીજી પેઢીના ઇથેનોલને સેલ્યુલોઝના આહાર જેવા કે ચોખાની બ્રાન, ઘઉંની ડાળી, ભૂટ્ટા વગેરેમાંથી બનાવવામાં આવે છે. અને ત્રીજી પેઢીના ઇથેનોલ શેવાળ એટલે કે શેવાળમાંથી બનાવવામાં આવશે. અત્યારે આના પર રિસર્ચનું કામ ચાલી રહ્યું છે.
ઇથેનોલના ઉત્પાદનની આ પ્રક્રિયા છે. જેનો ઉપયોગ ફ્લેક્સી ફ્યુઅલ તૈયાર કરવા માટે થાય છે. અને ઇથેનોલની માત્રા ફ્લેક્સી ફ્યુઅલની કેટેગરી નક્કી કરે છે. 95 ટકા પેટ્રોલ અને 5 ટકા ઇથેનોલનું મિશ્રણ કરીને બનાવવામાં આવતા ફ્લેક્સી ફ્યૂઅલને E5 કહે છે. એટલે કે ઇથેનોલ 5. એ જ રીતે ઇ10 ફ્લેક્સી ફ્યૂઅલમાં 10 ટકા ઇથેનોલ હોય છે. ઇ20માં 20 ટકા અને ઇ85માં 85 ટકા ઇથેનોલ હોય છે. ઇથેનોલ આધારિત ફ્લેક્સ ફ્યૂઅલ પર ભારતમાં ઘણાં વર્ષોથી કામ ચાલી રહ્યું છે. હાલમાં ભારત પોતાની ઊર્જા જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે 86 ટકા પેટ્રોલ અને ડીઝલની આયાત કરે છે. આ નિર્ભરતાને ઓછી કરવા માટે ભારત સરકારે E20 પ્લાન તૈયાર કર્યો છે.
ભારત સરકાર વર્ષ 2025-26 સુધીમાં દેશમાં 20 ટકા ઇથેનોલ મિશ્રિત ફ્લેક્સી ફ્યુઅલ ઉપલબ્ધ કરાવવા માંગે છે. આ વર્ષે જુલાઇમાં પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ કહ્યું હતું કે દેશના 1350 પેટ્રોલ પંપ પર હાલ ઇ20 ફ્લેક્સી ફ્યૂલ ઉપલબ્ધ છે. અને વર્ષ 2025 સુધી સમગ્ર દેશમાં E20 ફ્લેક્સી ફ્યુઅલ ઉપલબ્ધ થશે.
હવે તમે પૂછશો કે કયા વાહનો ઇથેનોલ સાથે મિશ્રિત ફ્લેક્સ ઇંધણનો ઉપયોગ કરશે? સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, બીએસ-4 અને બીએસ-6 સ્ટેજ એન્જિન ધરાવતા તમામ વાહનોમાં ફ્લેક્સ ફ્યૂઅલનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. કેન્દ્ર સરકારે એન્જિન કંપનીઓને ઈ-20 પેટ્રોલ માટે એન્જિન બનાવવાની સૂચના આપી દીધી છે. જો કે જૂનાં વાહનોના એન્જિનમાં કેટલાક ફેરફાર કરીને પણ ફ્લેક્સ ફ્યૂઅલનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.
કેન્દ્રીય પ્રધાન નીતિન ગડકરી ઇથેનોલને લઈને ખૂબ જ ઉત્સાહિત છે. તેમણે ઘણી વખત કહ્યું છે કે જ્યારે ઇથેનોલથી વાહનો ચાલશે, ત્યારે પેટ્રોલ અને ડીઝલ છોડવામાં આવશે. આજે ટોયોટાએ એક એવી કાર લોન્ચ કરી છે જે સંપૂર્ણ રીતે ઇથેનોલ પર ચાલે છે. પરંતુ ફ્લેક્સ ફ્યુઅલની ટેકનોલોજી નવી નથી. ઇથેનોલ-બેઝ ફ્લેક્સ ઇંધણનો ઉપયોગ ભારત 2025 સુધીમાં મોટા પાયે કરવાની યોજના ધરાવે છે, બ્રાઝિલે લગભગ પચાસ વર્ષ પહેલાં તેને અપનાવી લીધું છે.
1975માં બ્રાઝિલે પોતાને તેલમાં આત્મનિર્ભર બનાવવા માટે શેરડીમાંથી ઇથેનોલ બનાવવાનું શરૂ કર્યું હતું. જુલાઇ 1979માં પ્રથમ વખત એફઆઇએટીએ (FIAT) એ બ્રાઝિલમાં સંપૂર્ણપણે ઇથેનોલથી ચાલતી કાર લોન્ચ કરી હતી. આજે બ્રાઝિલમાં દોડતી 93 ટકા કારમાં ફ્લેક્સ ફ્યુઅલ એન્જિન છે. બ્રાઝિલના ૭૮ ટકા વાહનોમાં બળતણમાં ૨૭ ટકા ઇથેનોલ હોય છે. વર્લ્ડ વાઇલ્ડલાઇફ ફંડના અભ્યાસનો અંદાજ છે કે વર્ષ 2030 સુધીમાં બ્રાઝિલમાં ઇંધણની 72 ટકા માંગ ફ્લેક્સ ઇંધણથી બનેલી હશે.
સસ્તામાં આ એક કામ પતાવી નાખો એટલે જંજટ પૂરી! પછી દર મહિને લાઈટ બિલ ઝીરો જ આવશે, સરકાર પણ સપોર્ટ કરશે
જે દેશમાં ખાદ્ય સુરક્ષા હેઠળ મોટી વસ્તીને મફત અનાજ પૂરું પાડવામાં આવે છે, ત્યાં ઇથેનોલ બનાવવા માટે આટલી મોટી માત્રામાં અનાજ ઉપલબ્ધ કરાવવું એક પડકારથી ઓછું નહીં હોય. પણ કશુંક મેળવવા માટે, તમારે કશુંક ગુમાવવું પડે છે. એક વાત નક્કી છે કે ભવિષ્ય ઇથેનોલનું છે. આ વાતને નકારી શકાય નહીં, કે તેને ફેરવી પણ ન શકાય.