Budget 2024: વચગાળાના બજેટ 2024 માટે દસ્તાવેજોના સંકલનની શરૂઆતને ચિહ્નિત કરતો હલવો સમારોહ બુધવારે નોર્થ બ્લોકમાં કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ અને રાજ્યમંત્રી નાણા ભગવત કિસનરાવ કરાડની હાજરીમાં યોજાયો હતો. તો, ‘હલવા વિધિ’ શું છે? અને શા માટે તે એટલું મહત્વનું છે?
બજેટ બનાવવું એ એક લાંબી પ્રક્રિયા છે, બજેટ દસ્તાવેજનો અંતિમ ડ્રાફ્ટ બનાવવા માટે આયોજન, પરામર્શ અને સંકલન કરવામાં ઘણા મહિનાઓ લાગે છે. નાણાકીય નિવેદન સંસદમાં રજૂ થાય તેના લગભગ છ મહિના પહેલાં પ્રક્રિયા શરૂ થાય છે, જે અગાઉના વર્ષના ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બરમાં વિચાર-વિમર્શ શરૂ કરે છે.
બજેટની રજૂઆતની એક અભિન્ન ભૂમિકા એ પરંપરાગત “હલવા સમારોહ” છે, જે નોર્થ બ્લોકની અંદર બજેટ બનાવવાની પ્રક્રિયામાં સંકળાયેલા નાણામંત્રી અને મંત્રાલયના અન્ય અધિકારીઓ દ્વારા હોસ્ટ કરવામાં આવે છે અને તેમાં હાજરી આપે છે. આ સમારોહ બજેટ દસ્તાવેજ છાપવાની શરૂઆતની ઘોષણા કરે છે.
જાણો ‘હલવા સમારોહ’ શું છે?
પરંપરા મુજબ, દર વર્ષે નાણા મંત્રાલય સંસદમાં કેન્દ્રીય બજેટ રજૂ થવાના લગભગ 9 થી 10 દિવસ પહેલા ‘હલવા સમારોહ’નું આયોજન કરે છે. આ સમારોહ કેન્દ્રીય બજેટને છાપવાની પ્રક્રિયાની શરૂઆતને ચિહ્નિત કરે છે. આ ઔપચારિક પ્રવૃત્તિ સેન્ટ્રલ દિલ્હીની અંદર નાણા મંત્રાલય (નોર્થ બ્લોક)ના ભોંયરામાં થાય છે, જે એક સમર્પિત પ્રિન્ટિંગ પ્રેસનું ઘર છે.
લોકપ્રિય ભારતીય સ્વીટ ડેઝર્ટ વિશાળ કઢાઈમાં તૈયાર કરવામાં આવે છે અને નાણા મંત્રાલયના કર્મચારીઓને પીરસવામાં આવે છે. નાણામંત્રી કઢાઈને હલાવીને અને અધિકારીઓને મીઠાઈ પીરસીને મંજૂરી આપે છે. કેન્દ્રીય બજેટ તૈયાર કરવામાં તમામ સભ્યોના પ્રયાસોને માન્યતા આપવાનો પણ આ એક સંકેત છે.
શા માટે તે ખૂબ મહત્વનું છે?
સમારંભને મહત્ત્વપૂર્ણ બનાવે છે તે એ છે કે તે મંત્રાલયના કર્મચારીઓ માટે લીકને રોકવા માટે ‘લોક-ઇન’ શરૂ કરે છે, જ્યાં સુધી નાણાકીય નિવેદન રજૂ ન થાય ત્યાં સુધી ચાલે છે. ગુપ્તતા જાળવવા અને લીક માટે કોઈ જગ્યા ન છોડવા માટે, નોર્થ બ્લોકના ભોંયરાને કિલ્લામાં પરિવર્તિત કરવામાં આવે છે. તમને જણાવી દઈએ કે નાણામંત્રી 1 ફેબ્રુઆરીએ લોકસભામાં બજેટ રજૂ કરે તે પછી જ કર્મચારીઓને નોર્થ બ્લોકમાંથી બહાર નીકળવાની મંજૂરી આપવામાં આવે છે.
અંદાજે 9 થી 10 દિવસ સુધી, નાણા મંત્રાલયના અધિકારીઓ અને બજેટના નિર્માણ અથવા છાપકામ સાથે સીધા સંકળાયેલા અન્ય કર્મચારીઓને એકલતામાં રાખવામાં આવે છે અને બહારની દુનિયાથી સંપૂર્ણપણે દૂર કરવામાં આવે છે. કટોકટીના કિસ્સામાં, અધિકારીઓના પરિવારના સભ્યો પાસે નિયુક્ત નંબર પર સંદેશ છોડવાનો વિકલ્પ હોય છે, જો કે સીધો સંચાર કરવાની પરવાનગી નથી.
1860માં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું ભારતનું પ્રથમ બજેટ, જાણો બજેટ વિશે 10 રસપ્રદ વાતો
લગ્નની સિઝનમાં ખરીદીની સારી તક… સોનું અને ચાંદીના ભાવમાં ધરખમ ઘટાડો, જાણો આજના નવીનતમ ભાવ
સલામ છે રિંકુ સિંહના પિતાને!! દીકરો આટલો મોટો ક્રિકેટર, છતાં પિતા કરે છે આ નોકરી… જુઓ વિડીયો
આ કડક પગલાં 1950માં થયેલા લીકના કારણે છે. 1950ના કેન્દ્રીય બજેટનો એક ભાગ જ્યારે રાષ્ટ્રપતિ ભવન ખાતે બજેટ દસ્તાવેજની પ્રિન્ટીંગ ચાલી રહી હતી ત્યારે લીક થયો હતો. લીક થયા બાદ તત્કાલિન નાણામંત્રી જોન મથાઈએ રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું. 1980 થી, નોર્થ બ્લોક બેઝમેન્ટને બજેટ પ્રિન્ટીંગ માટે કાયમી સ્થાન તરીકે સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે.