Maharashtra Politics: રવિવારની બપોર મહારાષ્ટ્ર માટે રાજકીય તોફાન લઈને આવી. થોડા જ કલાકોમાં રાજ્યના વિપક્ષી નેતા અજિત પવારે 180-ડિગ્રી વળાંક લીધો અને તેમના કાકા શરદ પવાર સામે બળવો કર્યો. આ કોઈ નાનો બળવો નહોતો. ચાચા પવાર સાથે અજિત પવારના આ મુકાબલે મહારાષ્ટ્રનું રાજકીય ચિત્ર બદલી નાખ્યું. અજિત પવાર અગાઉ વિપક્ષના નેતા તરીકે એનસીપીના ધારાસભ્યોની તેમના ઘરે બેઠક યોજી રહ્યા હતા. આ બેઠકમાં રાજકીય ગતિવિધિ એવી હતી કે અજિત પવાર ત્યાંથી સીધા રાજભવન પહોંચ્યા. અજિત પવારની સાથે 18 ધારાસભ્યો હતા. હવે લોકો અનુમાન લગાવી રહ્યા હતા કે સમાચાર આવ્યા કે મહારાષ્ટ્રની એકનાથ શિંદે સરકારમાં અજીત પાવર ડેપ્યુટી મિનિસ્ટર બનશે. માત્ર અડધા કલાકની વાત હતી અને મહારાષ્ટ્રનું રાજકીય ચિત્ર સંપૂર્ણપણે બદલાઈ ગયું. અજિત પવાર સહિત NCPના 9 નેતાઓએ એકનાથ શિંદેની આગેવાની હેઠળની શિવસેના સરકારમાં મંત્રી તરીકે શપથ લીધા. અજિત પવાર શિંદે સરકારમાં નાયબ મુખ્યમંત્રી બન્યા.
#WATCH | NCP leader Ajit Pawar takes oath as Maharashtra Deputy CM in the presence of CM Eknath Shinde and Deputy CM Devendra Fadnavis pic.twitter.com/3l3p1Fi9nB
— ANI (@ANI) July 2, 2023
શું બીજેપી સામે શિંદેની સોદાબાજીની શક્તિ ઘટી ગઈ છે?
મહારાષ્ટ્રના આ રાજકીય વિકાસથી ઘણા રાજકીય સંદેશાઓ આવ્યા છે. અજિત પવારના મહારાષ્ટ્રમાં સરકારમાં સામેલ થવાનો અર્થ એ છે કે ભાજપની સામે એકનાથ શિંદેની સોદાબાજીની શક્તિ ઓછી થઈ ગઈ છે. કારણ કે ભાજપ પાસે હવે વિકલ્પ તરીકે અજિત પવાર છે. તેની જરૂરિયાતો અને સંજોગો અનુસાર ભાજપ એકનાથ શિંદે કે અજિત પવાર સાથે આગળ વધી શકે છે કે પછી બંને સાથે આગળ વધી શકે છે, પરંતુ તે રાજકીય પરિસ્થિતિ પર નિર્ભર રહેશે. વળી, આ ત્રિકોણીય મિત્રતાની ખરી કસોટી 2024માં સીટ શેરિંગ દરમિયાન થશે.નોંધપાત્ર વાત એ છે કે મહારાષ્ટ્રમાં એકનાથ શિંદે સરકારનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા હોવા છતાં રાજ્યમાં અસલી બોસ ભાજપ છે. 48 લોકસભા બેઠકો ધરાવતું મહારાષ્ટ્ર 2024ની ચૂંટણીના દૃષ્ટિકોણથી ભાજપ માટે મહત્ત્વનું રાજ્ય છે. 2014થી ભાજપ આ રાજ્યમાં ક્લીન સ્વીપ કરી રહ્યું છે. 2019માં પણ ભાજપે અહીં જંગી જીત મેળવી હતી. 2014માં ભાજપ અને ઉદ્ધવની શિવસેનાએ 48માંથી 41 બેઠકો જીતી હતી. 2019માં પણ ભાજપ અને ઉદ્ધવની સેનાએ 48માંથી 41 બેઠકો જીતી હતી. આ બંને ચૂંટણીમાં ભાજપે એકલા હાથે 23-23 બેઠકો જીતી હતી. ચોક્કસ ભાજપ આ પ્રદર્શનને 2024માં પણ પુનરાવર્તન કરવા માંગશે. પરંતુ તે એટલું સરળ નથી.
શિંદેની મહત્વકાંક્ષા ભાજપ માટે મુશ્કેલી ઊભી કરી શકે છે
ભાજપના આ પ્રયાસમાં એકનાથ શિંદેની મહત્વાકાંક્ષા દિવાલ બનીને ઊભી રહી શકે છે. સીએમ બન્યા બાદ એકનાથ શિંદેએ પોતાની સ્વતંત્ર શક્તિ વિકસાવવાનું શરૂ કરી દીધું છે. શિંદે ભાજપની આભામાંથી બહાર નીકળીને પોતાની અંગત છબી વિકસાવવા માંગે છે. લાંબી ઇનિંગ્સનું રાજનીતિકરણ કરવું શિંદેને અનુકૂળ છે.
શિંદે અને તેમના નેતાઓ સમયાંતરે આવા સંકેતો આપતા રહ્યા છે. થોડા દિવસો પહેલા શિંદે જૂથના સાંસદ ગજાનન કીર્તિકરે કહ્યું હતું કે 2024માં શિંદે જૂથ સાથે શિવસેના 22 બેઠકો પર ચૂંટણી લડશે. હકીકતમાં, 2019 માં, અવિભાજિત શિવસેનાએ ભાજપ સાથે મળીને 23 બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી. ભાજપ પોતે 25 બેઠકો પર ચૂંટણી લડી રહી હતી. તે જ તર્જ પર, શિંદેના નેતૃત્વવાળી પાર્ટી, જે હવે પોતાને વાસ્તવિક શિવસેના કહે છે, તે 2024 માં 22 લોકસભા બેઠકો પર ચૂંટણી લડવા માંગે છે.
શિંદેની મહત્વાકાંક્ષા પોતાની જગ્યાએ છે પરંતુ શું ભાજપ એકનાથ શિંદેની આ માંગ સ્વીકારશે. 2019ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં ઉદ્ધવ ઠાકરેથી ઝટકો સહન કરનાર ભાજપ હવે કોઈપણ ભોગે સત્તાનો કબજો પોતાના હાથમાં રાખવા માંગે છે. ભાજપ આ તો જ કરી શકે જો તે લોકસભાની ચૂંટણી અને વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં મહત્તમ બેઠકો જાળવી રાખે. જેથી કરીને ભાજપ પોતે સરકારમાં મહત્તમ ભાગીદારી ધરાવે છે. આ માટે એ જરૂરી છે કે ભાજપ મહારાષ્ટ્રમાં તેના સાથી પક્ષોને ચૂંટણી લડવા માટે ઓછામાં ઓછી સીટો આપે. પરંતુ હવે ભાજપે પોતાની સીટો અજિત પવાર અને એકનાથ શિંદે વચ્ચે વહેંચવી પડશે. અને ભાજપની આ મુશ્કેલી એકનાથ શિંદેની મુશ્કેલી પણ વધારી શકે છે.
મિત્રતાની ખરી કસોટી બેઠકોની વહેંચણી દરમિયાન થશે
આ ઉદાહરણ દ્વારા સમજી શકાય છે. ધારો કે શિંદે લોકસભા ચૂંટણીમાં 22 બેઠકો ઈચ્છે છે, પરંતુ હવે ભાજપે અજિત પવાર સાથે પણ લોકસભાની બેઠકો વહેંચવી પડશે. અજિત પવારે આજે દાવો કર્યો છે કે એનસીપીના સાંસદો પણ તેમની સાથે છે. આ સ્થિતિમાં બીજેપી ક્યારેય શિંદે અને અજિત પવાર કેમ્પને તેના ક્વોટાની સીટ આપવા જઈ રહી નથી. એટલે કે મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપે તેના સાથી પક્ષો માટે જે બેઠકો નક્કી કરી છે તેમાં કેટલીક બેઠકો શિંદે જૂથના નેતાઓને અને કેટલીક બેઠકો અજિત પવાર જૂથના નેતાઓને આપવામાં આવશે. આ સમીકરણ સાથે, એકનાથ શિંદે ચોક્કસપણે 22 કરતાં ઓછી બેઠકો પર ચૂંટણી લડશે. જો અજિત પવાર આ ક્વોટામાંથી અડધી બેઠકો પર દાવો કરે છે, તો એકનાથ શિંદેની શિવસેનાને લોકસભા ચૂંટણીમાં માત્ર 10 કે 11 બેઠકો પર જ લડવાની તક મળી શકે છે. ચોક્કસપણે આ ફોર્મ્યુલા સીએમ એકનાથ શિંદેની રાજકીય શક્તિને ઓછી કરવા જઈ રહી છે.
શિંદેએ વિધાનસભા ચૂંટણીની પણ તૈયારી કરવી પડશે
વાત માત્ર લોકસભાની ચૂંટણીની નથી. મહારાષ્ટ્રમાં ઓક્ટોબર 2024માં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવાની છે. એકનાથ શિંદેએ આ ચૂંટણીમાં પણ સીએમ ચહેરા માટે પોતાને સ્થાન આપવાનું શરૂ કરી દીધું છે. તાજેતરમાં, શિંદે જૂથના નેતાઓએ સમગ્ર મહારાષ્ટ્રમાં પોસ્ટર લગાવ્યા હતા. આ પોસ્ટરમાં એક સર્વેને ટાંકીને એકનાથ શિંદેને સીએમ પદ માટે સૌથી લોકપ્રિય નેતા કહેવામાં આવ્યું હતું. આનાથી મહારાષ્ટ્ર બીજેપીના નેતા દેવેન્દ્ર ફડણવીસ માટે અસ્વસ્થતાની સ્થિતિ સર્જાઈ હતી, જે પોતાને સીએમ પદના ઉમેદવાર માને છે.
જો ભાજપ લોકસભાની ચૂંટણીમાં ઉપરોક્ત સમીકરણથી તેના સાથી પક્ષોને સંતુષ્ટ કરે તો વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પણ ઓછાવત્તા અંશે આ જ ફોર્મ્યુલાનું પુનરાવર્તન થઈ શકે છે. આ કારણે એકનાથ શિંદેની સામે ફરી એકવાર મુશ્કેલી ઉભી થઈ શકે છે. જો બીજેપી શિંદેને ઓછી સીટો આપે છે, તો સીએમ શિંદે પાસેથી ટિકિટની અપેક્ષા રાખતા તેમના ઘણા નેતાઓ નિરાશ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં એકનાથ શિંદેને પણ તેમના વિશ્વાસુ નેતાઓના બળવાનો સામનો કરવો પડી શકે છે.મહારાષ્ટ્રની વર્તમાન રાજકીય પરિસ્થિતિમાં, ભાજપ ચોક્કસપણે એકનાથ શિંદે અને અજિત પવાર વચ્ચેના તેના જોડાણના રાજકીય ફાયદા અને ગેરફાયદાને તોલશે અને તે દિશામાં જશે જ્યાં તેને સૌથી વધુ ફાયદો થશે. જો એકનાથ શિંદે ભાજપ દ્વારા સીટોની ઓફરથી અસ્વસ્થતા અનુભવે છે, તો આવી સ્થિતિમાં અજિત પવાર હવે તેમની જગ્યા ભરવા માટે ભાજપમાં આવ્યા છે.