લગ્નની લઘુત્તમ વય એક કરવા માટે દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીની સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટે આદેશ આપ્યો છે. તેમણે દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ કેસને સુપ્રીમ કોર્ટમાં ટ્રાન્સફર કરવાનું કહ્યું છે. સુનાવણી દરમિયાન કહેવામાં આવ્યું હતું કે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ કેસને બરતરફ કરવામાં આવ્યો છે. બીજેપી નેતા અશ્વિની ઉપાધ્યાયે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરીને લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર 21 વર્ષ સુધી વધારવા સંબંધિત તમામ કેસ, જે વિવિધ હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે, સુપ્રીમ કોર્ટમાં ટ્રાન્સફર કરવાની વિનંતી કરી છે.
આ અરજી પર સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટે કેન્દ્ર સરકારને નોટિસ જારી કરીને જવાબ દાખલ કરવા કહ્યું હતું. છોકરો હોય કે છોકરી તમામની લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર 21 વર્ષ કરવાની વિનંતી કરવામાં આવી છે. જેમાં લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર એકસમાન અને લિંગ તટસ્થ હોવાનું જણાવવામાં આવ્યું છે એટલે કે દેશના તમામ નાગરિકોની લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર 21 વર્ષ હોવી જોઈએ. સુપ્રીમ કોર્ટમાં દાખલ કરાયેલી ટ્રાન્સફર પિટિશનમાં અશ્વિની ઉપાધ્યાયે કહ્યું છે કે છોકરા અને છોકરીના લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર 21 વર્ષ હોવી જોઈએ.
લગ્નની લઘુત્તમ વય 21 વર્ષ રાખવામાં આવી
સુપ્રીમ કોર્ટમાં દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ અંગેનો મામલો રાજસ્થાન હાઈકોર્ટ અને દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ છે. જો અલગ-અલગ કોર્ટમાં કેસ હોય અને તેઓ અલગ-અલગ મંતવ્યો ધરાવતા હોય તો કેસને સુપ્રીમ કોર્ટમાં ટ્રાન્સફર કરવો વધુ સારું રહેશે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી દરમિયાન અરજદાર ઉપાધ્યાયના વકીલ ગીતા લુથરાએ કોર્ટને કહ્યું કે દિલ્હી હાઈકોર્ટની સાથે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટમાં પણ કેસ પેન્ડિંગ છે. બીજેપી નેતા અશ્વિની ઉપાધ્યાયે ગયા વર્ષે દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં અરજી દાખલ કરીને લગ્નની ઉંમર સમાન બનાવવાની અરજી કરી હતી.
125 દેશોમાં છોકરા-છોકરીના લગ્નની ઉંમર સરખી છે
ઉપાધ્યાયની અરજી પર હાઈકોર્ટે કેન્દ્ર અને કાયદા પંચને નોટિસ પાઠવી હતી. હાઈકોર્ટે ભાજપના નેતા અશ્નિની ઉપાધ્યાયની અરજી પર 19 ઓગસ્ટ 2019ના રોજ નોટિસ જારી કરી હતી. દરમિયાન, 5 ફેબ્રુઆરી 2020 ના રોજ, રાજસ્થાન હાઈકોર્ટમાં બીજી અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી. આ કેસમાં દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી પર રાજસ્થાન હાઈકોર્ટે કેન્દ્ર અને અન્ય પ્રતિવાદીઓને નોટિસ પાઠવીને જવાબ દાખલ કરવા કહ્યું હતું.
દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ કેસને સુપ્રીમ કોર્ટમાં ટ્રાન્સફર
આ પછી હવે અશ્વિની ઉપાધ્યાયે સુપ્રીમ કોર્ટમાં ટ્રાન્સફર પિટિશન દાખલ કરીને કહ્યું છે કે મામલો અલગ-અલગ હાઈકોર્ટમાં હોવાથી અલગ-અલગ અભિપ્રાય આવી શકે છે. આ કિસ્સામાં, કેસ સુપ્રીમ કોર્ટમાં ટ્રાન્સફર થવો જોઈએ. ત્યારપછી રાજસ્થાન સરકારના વકીલ મનીષ સિંઘવીએ કોર્ટને કહ્યું કે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ કેસનો નિકાલ થઈ ગયો છે અને કેસને રદ કરવામાં આવ્યો છે. ત્યારબાદ ચીફ જસ્ટિસની આગેવાની હેઠળની બેંચે કહ્યું કે અમે દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં પેન્ડિંગ કેસને સુપ્રીમ કોર્ટમાં ટ્રાન્સફર કરવાનો આદેશ આપીએ છીએ.
ઉંમરમાં તફાવતનો કોઈ વૈજ્ઞાનિક આધાર નથી
હાલમાં છોકરીઓ માટે લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર 18 વર્ષ અને છોકરાઓ માટે 21 વર્ષ નક્કી કરવામાં આવી છે. અરજીકર્તાએ કહ્યું છે કે કાયદા પંચે તેના રિપોર્ટમાં કહ્યું હતું કે છોકરી અને છોકરાની ઉંમરમાં તફાવતનો કોઈ વૈજ્ઞાનિક આધાર નથી. લગ્નની લઘુત્તમ વયમાં તફાવત મૂળભૂત અધિકારોના ઉલ્લંઘન તરફ દોરી જાય છે. બંધારણના સમાનતાના અધિકાર અને સ્વતંત્રતા સાથે જીવન જીવવાના અધિકારનું ઉલ્લંઘન છે. જ્યાં સુધી દુનિયાના ટ્રેન્ડની વાત છે તો 125 દેશોમાં છોકરા-છોકરીના લગ્નની ઉંમર સરખી છે.
શિક્ષણ અને લેખન પર વિપરીત અસર થઈ રહી છે
અરજદારે કહ્યું હતું કે છોકરીઓના લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર 18 વર્ષ રાખવામાં આવી છે અને જ્યારે છોકરીઓ તેમનું સ્કૂલિંગ પૂરું કરે છે, આ સમય દરમિયાન તેઓ 18 વર્ષની નજીક પહોંચી જાય છે અને પછી તેમના લગ્ન કરવામાં આવે છે. બાળકો પણ હોવા જોઈએ એવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે અને આ પ્રકારની પરંપરાને કારણે તેમના શિક્ષણ અને લેખન પર વિપરીત અસર થઈ રહી છે.
સ્વાસ્થ્ય પર વિપરીત અસર પડી રહી છે
આ રીતે લગ્ન અને બાળકના સામાજિક દબાણને કારણે મહિલાઓ તેમના અધિકારોથી વંચિત રહી રહી છે. જો મહિલાઓની લગ્નની લઘુત્તમ ઉંમર વધારવામાં આવે તો તે તેમને સ્વાયત્તતા આપશે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશનનું કહેવું છે કે 20 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની મહિલાઓ માતા બનવાને કારણે તેમના સ્વાસ્થ્ય પર વિપરીત અસર પડી રહી છે. પુરૂષો માટે લગ્નની લઘુત્તમ વય 21 વર્ષ રાખવામાં આવી છે જેથી તેઓ ઉચ્ચ શિક્ષણ મેળવી શકે અને આવી સ્થિતિમાં મહિલાઓને પણ આ અધિકાર મળવો જોઈએ.