બિહારના છપરા જિલ્લામાં એક એવી શાળા છે, જ્યાં વિદ્યાર્થીઓ માત્ર મિડ-ડે મીલ ખાવા માટે જ નહીં પરંતુ ટોયલેટનો ઉપયોગ કરવા માટે પણ આવે છે. આ સાંભળીને તમને થોડું અજીબ લાગતું હશે, પરંતુ સારણ જિલ્લાની એક સરકારી શાળામાં આવી જ તસવીર જોવા મળી રહી છે. વાસ્તવમાં, છપરાના અમાનોર બ્લોકના અફર ગામમાં એક સરકારી શાળાના શિક્ષકે પોતાની શાળામાં ખૂબ જ આધુનિક રીતે શૌચાલય બનાવ્યું. શાળાનું ટોઈલેટ ફાઈવ સ્ટાર હોટલના ટોયલેટથી ઓછું નથી લાગતું.
અમ્નૌર બ્લોકની નવી બનાવેલી પ્રાથમિક શાળા અપાર, અનુસૂચિત જાતિ ટોલામાં 2017 માં બાંધવામાં આવી હતી. આ શાળાનું ટોઈલેટ કોઈ ફાઈવ સ્ટાર હોટલના ટોઈલેટથી ઓછું નથી લાગતું. આવી સ્થિતિમાં અહીં નિયમિત આવતા ગરીબ બાળકો આ શૌચાલયનો ઉપયોગ કરવા શાળાએ આવે છે.
આ શાળા માટેની જમીન અહીંના રાજપૂત પરિવાર દ્વારા દલિત બાળકોના શિક્ષણ માટે દાનમાં આપવામાં આવી હતી. હાલમાં આ શાળામાં 150 વિદ્યાર્થીઓ છે જેમાંથી 75 વિદ્યાર્થીનીઓ છે. બધા બાળકો એવા ગરીબ પરિવારોમાંથી આવે છે જેમના ઘરમાં સારું શૌચાલય નથી અથવા તો કેટલાકના ઘરમાં શૌચાલય પણ નથી.
આવી સ્થિતિમાં, શાળાના આચાર્ય નિર્મલ કુમાર પાંડે કહે છે કે સારા શૌચાલય માટે સારી વિચારસરણી હોવી જોઈએ, તેથી તેમણે તેમની શાળામાં શૌચાલયમાં ફેરફાર કર્યા અને જૂના શૌચાલયની સાથે અન્ય બે શૌચાલય બનાવ્યા, જેમાં કમોડ છે, યુરીનલ, ફાઈવ સ્ટાર હોટલની જેમ હેન્ડવોશ. અને ટાઈલ્સ માર્બલ ફીટ કરાવી.
બાળકોને આ શૌચાલય ખૂબ ગમે છે. બાળકો પણ શૌચાલયનો ઉપયોગ કરવા શાળામાં આવે છે અને શાળામાં કડક આદેશ છે કે કોઈ પણ છોકરી શૌચ કે પેશાબ કરવા માટે શાળાની બહાર નહીં જાય.
નિર્મલ કુમાર પાંડેએ પણ શૌચાલય બનાવવા માટે તેમના અંગત ભંડોળમાંથી પૈસા ખર્ચવા પડ્યા હતા, જોકે તેઓ કહે છે કે જે શાળામાંથી તેઓ પોતાનું જીવનનિર્વાહ કમાય છે તેમાં થોડું રોકાણ કરવામાં આવે તો બહુ ફરક પડતો નથી.
સ્કૂલની એક વિદ્યાર્થિની સોની કુમારીએ જણાવ્યું કે સ્કૂલનું ટોયલેટ એવું છે કે તેણે પહેલા ક્યારેય જોયું ન હતું. તેને શાળામાં આવવું ખૂબ ગમે છે કારણ કે તેને અહીંની સુવિધાઓ ગમે છે.
હાલના દિવસોમાં બિહારની શાળાઓમાં શૌચાલયનો મુદ્દો ખૂબ જ ગરમ છે. હાઈકોર્ટે પણ આ અંગે આકરી ટીપ્પણી કરી છે કારણ કે પટનાના એક કેસમાં હાઈકોર્ટે શોધી કાઢ્યું છે કે જે શાળામાં બે હજારથી વધુ વિદ્યાર્થીનીઓ અભ્યાસ કરે છે ત્યાં માત્ર બે શૌચાલય છે.
જ્યારે ગુલઝારબાગમાં બીએનઆર ટ્રેનિંગ કોલેજમાં 1075 વિદ્યાર્થીનીઓ માટે બે શૌચાલય છે. તેવી જ રીતે, શહેરની ઘણી સરકારી શાળાઓમાં છોકરીઓ માટે શૌચાલયનો ઘણો અભાવ છે, જેના કારણે વિદ્યાર્થિનીઓ અભ્યાસ છોડી દે છે.
મિનિટમાં ચામડી દાઝી જાય એવી ગરમી માટે તૈયાર થઈ જાઓ ગુજરાતીઓ, ફેબ્રુઆરીના અંતમાં ભયંકર ગરમીની આગાહી
બિહારના અન્ય શહેરો અને ગામડાઓમાં પણ આ સ્થિતિ પ્રવર્તે છે. આવી સ્થિતિમાં નિર્મલ કુમાર પાંડેનો આ પ્રયાસ સરાહનીય છે.