India News : દેશમાં લોકસભા અને વિધાનસભા ચૂંટણી એક સાથે કરાવવા માટે સરકાર આગામી વિશેષ સત્રમાં ‘વન નેશન-વન ઈલેક્શન’ (One Nation One Election) બિલ લાવી શકે છે. 2014માં સત્તામાં આવ્યા બાદથી મોદી સરકાર (Modi Government) દેશમાં ચૂંટણી કરાવવા માંગે છે. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ (pm modi) પણ તેના ફાયદાની યાદી આપી છે, પરંતુ બંધારણના પાંચ આર્ટિકલમાં સુધારો કરવાનો માર્ગ સરળ નથી. બંધારણની કલમ 368 હેઠળ, બંધારણ સુધારા બિલ માટે લોકસભા અને રાજ્યસભા દ્વારા બે તૃતીયાંશ બહુમતી સાથે અને 50 ટકા રાજ્યોની વિધાનસભાઓ દ્વારા પસાર થવું ફરજિયાત છે.
મોદી સરકારના આ પ્લાનની વચ્ચે વિપક્ષી ગઠબંધન છે, જેમાંથી ઘણામાં વિધાનસભાનો કાર્યકાળ હજુ બાકી છે. ત્યાં બંધારણમાં સુધારો કરાવવો કેન્દ્ર સરકાર માટે અઘરું કામ સાબિત થશે. કેન્દ્ર સરકારે દેશમાં એક સાથે ચૂંટણી કરાવવા માટે અનુચ્છેદ 83, 85, 172, 174 અને 356માં સંશોધન કરવું પડશે. આ ઉપરાંત લોકપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ-151માં પણ સુધારો કરવો પડશે, કારણ કે તેની જોગવાઈઓ હેઠળ ચૂંટણી થાય છે. જ્યારે આર્ટિકલ 83એ સંસદના ગૃહોની મુદત નક્કી કરી છે.
રાજ્ય સરકારને બરખાસ્ત કરવી પડશે અને રાષ્ટ્રપતિ શાસન લગાવવું પડશે.
અનુચ્છેદ 85માં સત્ર, સત્ર અને સંસદના ગૃહનું વિસર્જન નક્કી કરવામાં આવ્યું છે. અનુચ્છેદ 172માં રાજ્યોની વિધાનસભાઓની મુદત નક્કી કરવામાં આવી છે, અનુચ્છેદ 174માં રાજ્યોની વિધાનસભાઓના સત્રો, વિભાજન અને વિસર્જનની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. જ્યારે કલમ 356 રાજ્યોમાં વૈધાનિક તંત્રની નિષ્ફળતા સાથે સંબંધિત છે, જે કેન્દ્ર સરકારને વિવિધ નાગરિક અશાંતિની સ્થિતિમાં રાજ્ય સરકાર પર તેની સત્તા સ્થાપિત કરવા માટે સક્ષમ બનાવે છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો રાજ્ય સરકારને બરખાસ્ત કરીને રાષ્ટ્રપતિ શાસન લગાવવું જોઈએ.
બંધારણવાદી જ્ઞાનંત સિંહના જણાવ્યા અનુસાર, કલમ 356માં સંશોધન દ્વારા એક રાષ્ટ્ર-એક ચૂંટણી લાગુ કરી શકાય છે. આવી સ્થિતિમાં, દેશમાં તમામ રાજ્યોની વિધાનસભાઓને વિખેરી નાખીને ચૂંટણીઓ એક સાથે યોજી શકાય છે. જ્યારે અન્ય લેખોમાં સુધારા દ્વારા તમામ ગૃહોની મુદત એક સાથે નિશ્ચિત સમયગાળા માટે લંબાવી શકાય છે. તેમણે વધુમાં કહ્યું કે બંધારણીય સુધારો એટલો સરળ નથી. આવું ત્યારે જ થઈ શકે છે જ્યારે સત્તાધારી પક્ષ સાથે અન્ય પક્ષોની સહમતી બને. એ પણ શક્ય છે કે જે વિધાનસભાનો કાર્યકાળ પૂરો થવામાં બે કે ત્રણ વર્ષ બાકી હોય તે તૈયાર ન પણ હોય. આ પરિસ્થિતિ આંતરિક અને બાહ્ય બંને રીતે થઈ શકે છે.
કયા રાજ્યોમાં ભાજપને થશે ફાયદો, ક્યાં ફસાશે?
હાલ ઉત્તર પ્રદેશ, ગુજરાત, ઉત્તરાખંડ અને મધ્ય પ્રદેશ સહિત 11 રાજ્યોમાં ભાજપની સત્તા છે, જ્યારે ચાર રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં ભાજપની ગઠબંધનની સરકાર છે. જેમાં મહારાષ્ટ્ર, નાગાલેન્ડ, પુડુચેરી અને સિક્કિમનો સમાવેશ થાય છે. આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો ભાજપ કુલ 28 રાજ્યોમાંથી 14 રાજ્યોમાં બંધારણીય સંશોધન કરી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, તે ત્રણ રાજ્યોની સરકારો પર સંકટ છે, જ્યાં ભાજપે ટેકો આપ્યો છે.
ડ્રાફ્ટ બંને ગૃહોમાં રજૂ કરવાનો રહેશે.
બંધારણીય સુધારાની પ્રક્રિયામાં સરકાર દ્વારા સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવનાર ડ્રાફ્ટ બિલને કેન્દ્રીય કેબિનેટની મંજૂરી બાદ લોકસભા અને રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે. આ પછી, તેને બે-તૃતીયાંશ બહુમતીથી બંને ગૃહોમાં પસાર થવું પડશે. જ્યારે બંધારણ સુધારા વિધેયક પસાર થાય ત્યારે તે ગૃહના કુલ સભ્યપદના બહુમતીથી એટલે કે 50 ટકાથી વધુ સભ્યો અને હાજર સભ્યોની બે તૃતીયાંશ બહુમતીથી પસાર થવું જોઈએ. સંસદના બંને ગૃહોમાં આ ખરડો પસાર થયા પછી, તે રાજ્યની અડધી વિધાનસભાઓ દ્વારા પસાર કરવામાં આવે છે. આ પછી રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી બાદ બંધારણીય સુધારા કાયદો બનાવવામાં આવશે.
વન નેશન-વન ઇલેક્શનથી શું થશે ફાયદો
આદર્શ આચારસંહિતાનો અમલ વારંવાર નહીં કરવો પડે. નીતિગત નિર્ણયો લેવામાં સરળતા રહેશે. રાજ્યોમાં વારંવાર ચૂંટણી થવાને કારણે વિકાસ કાર્યોને પણ અસર નહીં થાય. ચૂંટણી ખર્ચમાં ભારે ઘટાડો થશે. સરકારી તિજોરી પર કોઈ વધારાનો બોજ નહીં પડે. તે કાળા નાણાં અને ભ્રષ્ટાચારને રોકવામાં પણ મદદ કરશે. રાજકારણીઓ અને પક્ષોને સામાજિક એકતા, શાંતિને ખલેલ પહોંચાડવાની તક મળશે નહીં.
ગૌતમ અદાણીને અનેક આંચકાઓ, દરજ્જો ઘટ્યો, સંપત્તિમાં ઘટી, પદમાં ઘટાડો… ખરાબ રિપોર્ટે વાટ લગાડી દીધી
અંબાલાલ પટેલે કરી ઘાતક આગાહી, સપ્ટેમ્બર મહિનામાલ ગરમી પડશે કે વરસાદ? અહીં જાણી લો કેવું રહેશે હવામાન
સરકારી કર્મચારીઓ અને સુરક્ષા દળોને ચૂંટણી ફરજમાં વારંવાર રોકવાની જરૂર રહેશે નહીં. તેઓ તેમના નિર્ધારિત કાર્યોને વધુ સારી રીતે પાર પાડી શકશે.
કયા કયા દેશોમાં એકસાથે ચૂંટણી યોજાય છે? સ્વીડન, ઇન્ડોનેશિયા, દક્ષિણ આફ્રિકા, જર્મની, સ્પેન, હંગેરી, સ્લોવેનિયા, અલ્બેનિયા, પોલેન્ડ, બેલ્જિયમમાં એક સાથે ચૂંટણી યોજાય છે.