ભારતમાં ડિજિટલ ચુકવણી પ્રણાલી દિવસેને દિવસે સરળ અને સુલભ બની રહી છે. ખાસ કરીને યુનિફાઇડ પેમેન્ટ ઇન્ટરફેસ (UPI) એ જે રીતે વ્યવહારોને સરળ બનાવ્યા છે, તે કોઈ ક્રાંતિથી ઓછું નથી. પરંતુ હવે આ ચુકવણી પ્રણાલી ગ્રાહકોને વધુ સુવિધાઓ આપી રહી છે. શું તમારા ખાતામાં એક પણ રૂપિયો નથી અથવા તમારું બેંક ખાતું નથી અને તમારે ક્યાંક ચુકવણી કરવાની જરૂર છે, તો ગભરાશો નહીં કારણ કે UPI એક ખાસ સુવિધા છે જે તમને આ સુવિધા આપે છે. ચાલો જાણીએ UPI ના સર્કલ ફીચર વિશે જે શૂન્ય પૈસામાં પણ ચુકવણીની સુવિધા આપે છે.
હવે UPI સર્કલ એક નવી અને ઉપયોગી સુવિધા તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય એવા લોકોને ડિજિટલ ચુકવણી સુવિધાઓ પૂરી પાડવાનો છે જેમની પાસે પોતાનું બેંક ખાતું નથી, જેમ કે નાના બાળકો, વૃદ્ધો અથવા ગામના રહેવાસીઓ જેમની પાસે મર્યાદિત તકનીકી ઍક્સેસ છે.
UPI સર્કલ શું છે?
– UPI સર્કલ એક એવી સિસ્ટમ છે જેમાં બે પ્રકારના વપરાશકર્તાઓ હોય છે:
– પ્રાથમિક વપરાશકર્તા જેનું બેંક ખાતું UPI સાથે જોડાયેલું છે અને જેના ખાતામાંથી પૈસા ટ્રાન્સફર થાય છે.
– ગૌણ વપરાશકર્તા: આમાં એવા લોકોનો સમાવેશ થાય છે જેઓ પોતાનું બેંક ખાતું ન હોવા છતાં ડિજિટલ ચુકવણી કરી શકે છે. તેઓ પ્રાથમિક વપરાશકર્તાના ખાતામાંથી મર્યાદિત વ્યવહારો કરી શકે છે.
આ સિસ્ટમ ખાસ કરીને એવા લોકો માટે ફાયદાકારક છે જેઓ ટેકનિકલી ખૂબ સક્ષમ નથી અથવા જેમની પાસે પોતાની બેંકિંગ સુવિધા નથી. આ માતા-પિતા, દાદા-દાદી, નાના ભાઈ-બહેનો અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રહેતા લોકો માટે વરદાન સાબિત થઈ શકે છે.
UPI સર્કલ કેવી રીતે કાર્ય કરે છે?
UPI સર્કલને સક્રિય કરવાની પ્રક્રિયા ખૂબ જ સરળ છે. સૌ પ્રથમ, પ્રાથમિક વપરાશકર્તા તેના કોઈ સંબંધી અથવા મિત્રને આમંત્રણ મોકલે છે. સેકન્ડરી યુઝર તેની UPI એપ દ્વારા તે આમંત્રણ સ્વીકારે છે. આ પછી, આમંત્રણ સ્વીકારતાની સાથે જ, બંને વપરાશકર્તાઓ ડિજિટલ સર્કલમાં જોડાઈ જાય છે.
પ્રાથમિક વપરાશકર્તા ગૌણ વપરાશકર્તાને બે રીતે ચુકવણીની મંજૂરી આપી શકે છે.
૧. નિશ્ચિત રકમ મર્યાદા – જેમાં ગૌણ વપરાશકર્તા કોઈપણ મંજૂરી વિના, પોતાની જાતે નિશ્ચિત મર્યાદા સુધી ચુકવણી કરી શકે છે.
2. ચુકવણી વિનંતી સિસ્ટમ – આમાં, દરેક વ્યવહાર માટે, પહેલા ગૌણ વપરાશકર્તાને વિનંતી મોકલવાની હોય છે અને પ્રાથમિક વપરાશકર્તાની મંજૂરી પછી જ ચુકવણી પૂર્ણ થાય છે.
પારદર્શિતા અને નિયંત્રણ
આ સુવિધાની સૌથી મોટી ખાસિયત એ છે કે બંને વપરાશકર્તાઓ પાસે ચુકવણીનો સંપૂર્ણ રેકોર્ડ છે. વ્યવહારની માહિતી ફક્ત પ્રાથમિક અને ગૌણ વપરાશકર્તાઓ માટે જ ઉપલબ્ધ છે. આ ગુપ્તતા જાળવી રાખે છે અને છેતરપિંડીની શક્યતા પણ ઘટાડે છે.
તે કોના માટે સૌથી વધુ ફાયદાકારક છે?
બાળકો – તેઓ જ્યારે પણ જરૂર પડે ત્યારે તેમના માતાપિતાના ખાતામાંથી ચુકવણી કરી શકે છે.
વૃદ્ધો – જેમને બેંક એપ્સ ચલાવવામાં મુશ્કેલી પડે છે તેઓ તેમના બાળકો અથવા સંબંધીઓની મદદથી સરળતાથી ડિજિટલ પેમેન્ટ કરી શકે છે.
ગ્રામીણ – જ્યાં બેંકિંગ સુવિધાઓ મર્યાદિત છે, ત્યાં આ સુવિધા ડિજિટલ સશક્તિકરણ તરફ એક મોટું પગલું સાબિત થઈ શકે છે.