દેશમાં એક વર્ષથી વધુ સમયથી પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે યુદ્ધ શરૂ થયા બાદ ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત 139 ડોલર પ્રતિ બેરલ સુધી પહોંચી ગઈ હતી. હવે તે $78 ની આસપાસ છે. આમ છતાં દેશમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ ઘણા વર્ષો પહેલા બજારને સોંપવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ ક્રૂડ ઓઈલની કિંમતમાં ફેરફાર પ્રમાણે તેમની કિંમતમાં ફેરફાર થતો નથી.
શુ છે પેટ્રોલ ડીઝલ રમત
કાગળ પર, દેશમાં પેટ્રોલની કિંમત 13 વર્ષ પહેલા જુલાઈ 2010માં નિયંત્રણમુક્ત કરવામાં આવી હતી. એ જ રીતે ડીઝલને પણ ઓક્ટોબર 2014માં નિયંત્રણમુક્ત કરવામાં આવ્યું હતું. સરકારે સંસદમાં આ વાત કહી છે કે દેશમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમત ઓઈલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ નક્કી કરે છે. પરંતુ પેટ્રોલ પંપ પર જાઓ તો એવું લાગતું નથી. ઉદાહરણ તરીકે, ઑક્ટોબર 2014 માં, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત બેરલ દીઠ $ 86.8 હતી, ત્યારે દેશમાં પેટ્રોલની સરેરાશ કિંમત 67 રૂપિયા પ્રતિ લિટર હતી. 15 મહિના પછી, જાન્યુઆરી 2016 માં, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત ઘટીને $28.1 પર આવી, ત્યારે પેટ્રોલ લગભગ 60 રૂપિયા પ્રતિ લિટર હતું.
હવે કિંમત શું છે
બાદમાં જ્યારે ક્રૂડની કિંમત પ્રતિ બેરલ 50 ડોલર થઈ ત્યારે પેટ્રોલની કિંમત વધીને 70 રૂપિયા થઈ ગઈ હતી. પરંતુ એપ્રિલ 2020માં જ્યારે ક્રૂડ ઘટીને $19.9 પર આવી ગયું, ત્યારે દેશમાં પેટ્રોલની કિંમતમાં બહુ ફેરફાર થયો ન હતો. એક વર્ષ પછી પેટ્રોલ 65 ડોલર પ્રતિ બેરલ પર પહોંચ્યું તો માર્ચ 2021માં પેટ્રોલ 90 રૂપિયા થઈ ગયું. ગયા વર્ષે જૂનથી ક્રૂડ ઓઈલની કિંમતોમાં સતત ઘટાડો થઈ રહ્યો છે, પરંતુ દેશમાં પેટ્રોલની સરેરાશ કિંમત 97 રૂપિયા પર યથાવત છે. મંગળવારે દિલ્હીમાં પેટ્રોલની કિંમત 96.72 રૂપિયા અને ડીઝલ 89.62 રૂપિયા પ્રતિ લીટર છે.
છેલ્લો ફેરફાર ક્યારે થયો
છેલ્લા એક વર્ષમાં ક્રૂડના ભાવમાં 35 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. ઉપરાંત, સેન્ટ્રલ એક્સાઇઝ સપ્ટેમ્બર 2021ની ટોચની સરખામણીએ રૂ. 13 ઘટી છે. તેમ છતાં દેશમાં પેટ્રોલની છૂટક કિંમતમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. ગયા વર્ષે માર્ચમાં એક સમયે ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત 139 ડોલર પ્રતિ બેરલ પર પહોંચી ગઈ હતી, જે રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચેના યુદ્ધ પછી 2008 પછીની સૌથી ઊંચી સપાટી હતી. અત્યારે ક્રૂડની કિંમત બેરલ દીઠ $78 આસપાસ છે. દેશમાં ઓઇલ માર્કેટિંગ કંપનીઓએ છેલ્લે ગયા વર્ષે એપ્રિલમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં ફેરફાર કર્યો હતો. મે મહિનામાં કેન્દ્રએ પેટ્રોલ અને ડીઝલ પરની એક્સાઈઝ ડ્યુટી ઘટાડી હતી. ત્યારપછી દેશમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી.
અમેરિકાની સ્થિતિ
અમેરિકામાં તેલની કિંમત બજાર નક્કી કરે છે. ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ પ્રમાણે પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ બદલાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઓક્ટોબર 2014 માં, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત $2 પ્રતિ ગેલન હતી, ત્યારે પેટ્રોલની કિંમત $2.4 અને ડીઝલની કિંમત $2.5 પ્રતિ ગેલન હતી. એક ગેલન 3.78541 લિટર બરાબર છે. ફેબ્રુઆરી 2016 માં, જ્યારે ક્રૂડ પ્રતિ ગેલન $ 0.7 પર આવી ગયું, ત્યારે પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમત લગભગ $ 1 પ્રતિ ગેલન પર આવી ગઈ. એ જ રીતે, જૂન 2022 માં, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત $ 2.7 પર પહોંચી, ત્યારે પેટ્રોલની કિંમત $ 4.1 અને ડીઝલની કિંમત $ 4.4 પર પહોંચી ગઈ. પરંતુ ત્યારપછી દેશમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. સવાલ એ છે કે અમેરિકામાં રિટેલ ભાવ ક્રૂડના હિસાબે કેમ આગળ વધે છે? તેનું કારણ એ છે કે ઈંધણની કિંમતમાં ક્રૂડનું સૌથી વધુ મહત્વ છે. અમેરિકન પેટ્રોલિયમ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના જણાવ્યા અનુસાર, પેટ્રોલની કિંમતમાં ક્રૂડનું વેઇટેજ 61% છે. આ ઉપરાંત, પેટ્રોલની કિંમતમાં 14% રિફાઈનિંગ ખર્ચ, 11% વિતરણ અને માર્કેટિંગ ખર્ચ અને 14% ફેડરલ અને રાજ્ય કરનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતની સ્થિતિ
ભારતની સ્થિતિ અમેરિકા કરતાં અલગ છે. અહીં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં ટેક્સનો સૌથી મોટો હિસ્સો છે. જ્યારે પણ ક્રૂડ ઓઈલમાં ઘટાડો થાય છે ત્યારે કેન્દ્ર સરકાર એક્સાઈઝ વધારી દે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઑક્ટોબર 2014 માં, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત $86.8 હતી, ત્યારે સેન્ટ્રલ એક્સાઇઝ 9.5 રૂપિયા પ્રતિ લિટર હતી. જાન્યુઆરી 2016માં જ્યારે ક્રૂડની કિંમત ઘટીને $28.1 પ્રતિ બેરલ થઈ હતી, ત્યારે સેન્ટ્રલ એક્સાઈઝ વધીને $19.7 પ્રતિ લિટર થઈ ગઈ હતી. એપ્રિલ 2020માં જ્યારે કોરોનાને કારણે ક્રૂડની કિંમત ઘટીને 19.9 ડોલર પ્રતિ બેરલ થઈ ત્યારે કેન્દ્રીય ટેક્સ વધીને 23 રૂપિયા પ્રતિ લિટર થઈ ગયો. એક મહિના પછી તે વધીને રૂ.33 થઈ ગયો. મે 2022 માં, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત બેરલ દીઠ $ 100 પર પહોંચી, ત્યારે સરકારે પેટ્રોલ પર એક્સાઇઝ ઘટાડીને 19.9 રૂપિયા કરી દીધી. આ હોવા છતાં, તે ઓક્ટોબર 2014 ના સ્તર કરતાં લગભગ 10 રૂપિયા વધુ છે.
હવે OMC નફો કરી રહી છે
ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત પણ ટોચથી ઘણી નીચે આવી ગઈ છે અને 2021ની સરખામણીમાં કેન્દ્રીય ટેક્સ પણ ઘટ્યો છે પરંતુ એક વર્ષથી પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. તેનું કારણ એ છે કે ઓઈલ માર્કેટિંગ કંપનીઓએ ડીલરો માટે કિંમતમાં વધારો કર્યો છે. સપ્ટેમ્બર 2021 માં, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત બેરલ દીઠ $ 73.1 હતી, ત્યારે કેન્દ્ર સરકાર પેટ્રોલ પર લિટર દીઠ 32.9 રૂપિયા ટેક્સ વસૂલતી હતી, જ્યારે તેલ કંપનીઓ ડીલરોને 41.6 રૂપિયામાં પેટ્રોલ વેચી રહી હતી. એક મહિના પછી, જ્યારે ક્રૂડની કિંમત $80 પ્રતિ બેરલ પર પહોંચી, ત્યારે કેન્દ્રીય એક્સાઇઝ ઘટાડીને રૂ. 27.9 કરવામાં આવી હતી જ્યારે ઓઇલ કંપનીઓએ બેઝ પ્રાઇસ વધારીને રૂ. 48.2 પ્રતિ લિટર કરી હતી. માર્ચ 2022માં જ્યારે ક્રૂડની કિંમત $100ને પાર કરી ગઈ ત્યારે કેન્દ્ર સરકારે એક્સાઈઝ ઘટાડીને 19.9 રૂપિયા કરી દીધી, પરંતુ ઓઈલ કંપનીઓ 57 રૂપિયાની બેઝ પ્રાઈઝ વસૂલતી હતી. ત્યારથી તે સમાન સ્તર પર રહી છે. ભારતને રશિયા કરતાં સસ્તું તેલ મળતું હતું, પરંતુ તેનો લાભ ગ્રાહકોને નથી મળી રહ્યો.
ગડકરીના ફેન બન્યા પાકિસ્તાનીઓ, કહ્યું- ભારતમાં 15 રૂપિયા પ્રતિ લિટરે મળશે પેટ્રોલ અને અમારે તો ખાલી હાથ….
અમિત શાહે આ 2 પોલીસકર્મીઓના વખાણ કેમ કર્યા? અમરનાથ યાત્રાના શ્રદ્ધાળુઓની સુરક્ષામાં તૈનાત, જાણો મામલો
લોકસભા પહેલા ફરીથી લુખ્ખાઓના કાવતરાં, PM મોદી- CM યોગીને જાનથી મારી નાખવાની ધમકી, પોલીસ એક્શનમાં
રૂપિયા જવાબદાર છે
ભારત સૌથી વધુ ક્રૂડની આયાત કરે છે. તેથી, વિનિમય દરની અસર પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ પર પણ પડે છે. પરંતુ પેટ્રોલ અને ડીઝલની કિંમત રૂપિયાની કિંમતમાં ઘટાડાની સરખામણીએ વધુ ઝડપથી વધી છે. ઑક્ટોબર 2014માં, સરેરાશ વિનિમય દર પ્રતિ ડૉલર 61.3 રૂપિયા હતો જ્યારે ક્રૂડની સરેરાશ કિંમત બેરલ દીઠ $86.8 હતી. આ મુજબ ક્રૂડની કિંમત પ્રતિ બેરલ 5,325 રૂપિયા એટલે કે 33 રૂપિયા પ્રતિ લીટર છે. હવે ડૉલરની કિંમત 82 રૂપિયાની ઉપર પહોંચી ગઈ છે પરંતુ ક્રૂડ 74.5 ડૉલર પ્રતિ બેરલ છે. તે મુજબ ક્રૂડની કિંમત રૂ.38 પ્રતિ લીટર થાય છે. આ રીતે રૂપિયાની વાત કરીએ તો ક્રૂડની કિંમતમાં 14.9 ટકાનો વધારો થયો છે. પરંતુ આ સમયગાળા દરમિયાન પેટ્રોલના ભાવમાં 43.8 ટકા અને ડીઝલ 61.2 ટકા મોંઘું થયું છે.