World News : હમાસે શનિવારે વહેલી સવારે ઇઝરાયલ (israel) પર પોતાનો સૌથી મોટો હુમલો કર્યો હતો. હમાસે ઈઝરાયેલ પર લગભગ 5000 રોકેટ છોડવાનો દાવો કર્યો હતો. ત્યાર બાદ ઇઝરાયલ અને હમાસ (hamas) વચ્ચે ભીષણ યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે, જેમાં અત્યાર સુધીમાં 1100 લોકોના મોત થઇ ચૂક્યા છે. આખરે હમાસ શું છે અને શા માટે ખૂબ જ ખતરનાક ગણાતા ઇઝરાયલને પડકાર ફેંકી રહ્યું છે.
શું છે હમાસ?
હમાસ સૌથી મોટું પેલેસ્ટાઇની આતંકવાદી ઇસ્લામિક જૂથ છે અને આ ક્ષેત્રના બે મુખ્ય રાજકીય પક્ષોમાંનો એક છે. હાલમાં, તે ગાઝા પટ્ટીમાં 20 લાખથી વધુ પેલેસ્ટાઇનીઓ પર શાસન કરે છે. જો કે આ સંગઠન ઇઝરાયેલ સામે સશસ્ત્ર પ્રતિકાર માટે પણ જાણીતું છે. હમાસને એકંદરે, અથવા કેટલાક કિસ્સાઓમાં તેના લશ્કરી હાથને ઇઝરાઇલ, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, યુરોપિયન યુનિયન, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને અન્ય દેશો દ્વારા આતંકવાદી જૂથ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યું છે.
હમાસની રચના કેવી રીતે થઈ?
આ જૂથની સ્થાપના 1980ના દાયકાના અંતભાગમાં કરવામાં આવી હતી, જેમાં વેસ્ટ બેન્ક અને ગાઝા પટ્ટી પર ઇઝરાયેલના કબજા સામે પ્રથમ પેલેસ્ટાઇની ઇન્તિફાદા અથવા બળવાની શરૂઆત થઇ હતી – 1967ના ઇઝરાયેલી-આરબ યુદ્ધમાં વિજય મેળવ્યા બાદ યહૂદી રાજ્યએ પેલેસ્ટાઇનના આ બે પ્રદેશો પર કબજો જમાવ્યો હતો.
કતારની નોર્થવેસ્ટર્ન યુનિવર્સિટીમાં મિડલ ઇસ્ટર્ન સ્ટડીઝના પ્રોફેસર ખાલિદ અલ હરૂબના પુસ્તક ‘હમાસ: અ બિગિનર્સ ગાઇડ’ અનુસાર, હમાસ મૂળભૂત રીતે પેલેસ્ટાઇનના મુસ્લિમ બ્રધરહુડની “આંતરિક ભિન્નતા” છે, જેની સ્થાપના 1946માં જેરુસલેમમાં કરવામાં આવી હતી.
“પેલેસ્ટાઇનના મુસ્લિમ બ્રધરહુડ 1980ના દાયકા પહેલા સુધી પેલેસ્ટાઇનના રાજકારણમાં હાંસિયામાં ધકેલાઇ ગયા હતા અને તેનું કારણ તેમની વ્યૂહરચના હતી, જે બિન-સંઘર્ષપૂર્ણ હતી… તેઓ માનતા હતા કે તેમને પેલેસ્ટાઇનના સમાજને ઇસ્લામ બનાવવાની જરૂર છે અને તેમની સાથે જોડાવા માટે આ એક પૂર્વશરત છે. ઇઝરાઇલ સામે વ્યાપક લડત, તેઓએ સશસ્ત્ર સંઘર્ષનો ઉપયોગ કર્યો ન હતો. ”
પરંતુ 1987 માં, જ્યારે પ્રથમ પેલેસ્ટાઇન ઇન્તિફાદા બન્યું, ત્યારે સંગઠને પોતાને પરિવર્તિત કરવાનું નક્કી કર્યું – અને “ઇઝરાઇલના કબજાનો સામનો કરવાના ચોક્કસ મિશન સાથે હમાસને સહાયક સંસ્થા તરીકે સ્થાપિત કરવાનું નક્કી કર્યું,” પ્રોફેસરે તેમના પુસ્તકમાં લખ્યું છે.
હમાસની રચના પાછળનું મુખ્ય કારણ નિષ્ફળતાની ઊંડી ભાવના હતી જે 1980ના દાયકાના અંત સુધીમાં પેલેસ્ટાઇનની રાષ્ટ્રીય ચળવળમાં પ્રસ્થાપિત થઈ ગઈ હતી. તે મુખ્યત્વે પેલેસ્ટાઇન લિબરેશન ઓર્ગેનાઇઝેશન (પીએલઓ) હતું – (જે 1960ના દાયકાના મધ્યભાગથી પેલેસ્ટાઇનને ‘મુક્ત કરવા’ માટે ઇઝરાયેલ સામેના સશસ્ત્ર સંઘર્ષમાં સામેલ હતું) – જેમાં બે મોટી છૂટછાટો આપવામાં આવી હતી.
ખાલિદના જણાવ્યા અનુસાર, આ છૂટછાટોનો સમાવેશ થાય છે – એક, પીએલઓએ ઇઝરાઇલ અને તેના અસ્તિત્વના અધિકારને માન્યતા આપી હતી – આમ પેલેસ્ટાઇનને મુક્ત કરવાના તેના લક્ષ્યને છોડી દીધું હતું. બીજું, તેણે વાટાઘાટો દ્વારા ઉકેલ લાવવાની વ્યૂહરચના તરીકે સશસ્ત્ર સંઘર્ષનો પણ ત્યાગ કર્યો હતો.” તેથી, તમે નજીકના હમાસના પ્રતિકારમાં વધારો અને રાષ્ટ્રીય દળોના પ્રતિકારમાં ઘટાડો જોશો.
હમાસે પોતાનો ‘પ્રતિકાર’ કેવી રીતે શરૂ કર્યો?
1990ના દાયકાની શરૂઆતમાં ઇઝરાયેલ અને પીએલઓ (PLO) વચ્ચે હસ્તાક્ષર કરવામાં આવેલા ઓસ્લો શાંતિ સમજૂતીનો વિરોધ કર્યા બાદ હમાસને પ્રાધાન્ય મળ્યું હતું, જે મોટા ભાગના પેલેસ્ટાઇનનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. આ સમજૂતીનો હેતુ ઇઝરાયેલની સાથે પેલેસ્ટાઇનના રાજ્ય તરીકે પેલેસ્ટાઇનના સ્વનિર્ણયને લાવવાનો હતો.
અલ જઝીરાના અહેવાલ મુજબ, પેલેસ્ટાઇનનું આતંકવાદી જૂથ તેની વિરુદ્ધમાં હતું કારણ કે તે માને છે કે “બે-રાજ્ય ઉકેલ પેલેસ્ટાઇનના શરણાર્થીઓને ઐતિહાસિક ભૂમિ પર પાછા ફરવાનો અધિકાર ગુમાવી દેશે, જે 1948માં ઇઝરાઇલની રચના સમયે તેમની પાસેથી છીનવી લેવામાં આવી હતી.”
હમાસે કરાર તોડવા માટે આત્મઘાતી હુમલા કર્યા હતા. તેણે કેટલાક બસ બોમ્બ ધડાકા કર્યા હતા જેમાં ઘણા ઇઝરાઇલીઓ માર્યા ગયા હતા, અને ડિસેમ્બર 1995 માં ઇઝરાઇલ દ્વારા જૂથના મુખ્ય બોમ્બ ઉત્પાદક યાહ્યા અય્યાશની હત્યા કરવામાં આવ્યા બાદ તેના હુમલાઓ વધુ તીવ્ર બન્યા હતા. બીબીસીના જણાવ્યા અનુસાર, આ બોમ્બ ધડાકાઓ ઇઝરાયેલ દ્વારા શાંતિ પ્રક્રિયામાંથી ખસી જવા અને 1996માં ઓસ્લો એકોર્ડ્સના કટ્ટર વિરોધી બેન્જામિન નેતન્યાહૂની સત્તાના ઉદય માટે જવાબદાર હોવાનું માનવામાં આવે છે.
જો કે, શાંતિ પ્રક્રિયાની નિષ્ફળતા એ માત્ર હમાસનો જ વાંક ન હતો. જમણેરી પાંખના ઇઝરાઇલીઓ પણ પીએલઓને કોઈ છૂટછાટ આપવા માંગતા ન હતા, અને ઇઝરાઇલી રહેવાસીઓએ આ સોદાનો વિરોધ કર્યો હતો કારણ કે તેમને ડર હતો કે તે તેમને કબજે કરેલા પ્રદેશોમાં કાનૂની વસાહતોમાંથી હાંકી કાઢશે, એમ અલ જઝીરાએ અહેવાલ આપ્યો હતો. 2000 અને 2005 ની વચ્ચે બીજા ઇન્તિફાડા દરમિયાન હમાસના આત્મઘાતી હુમલાઓ ફરી એકવાર હેડલાઇન્સ બન્યા – ઇઝરાઇલ અને પેલેસ્ટાઇન વચ્ચેની શાંતિ વાટાઘાટો સંપૂર્ણપણે નિષ્ફળ ગયા પછી તેની શરૂઆત થઈ હતી.