યુપીમાં ભાજપને ‘મોદી મિત્ર મુસ્લિમ’ની કેમ જરૂર છે? રાજકારણનો ‘ર’ સમજવો પણ જનતા માટે ભારી પડી ગયો

લોકસભા ચૂંટણીની વાત કરીએ તો યુપીમાં દરેક પાર્ટી પોતાના સમીકરણ ગોઠવવામાં વ્યસ્ત છે. ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ની આગેવાની હેઠળના નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (NDA) ને જીતની હેટ્રિક બનાવતા કેવી રીતે રોકવું? આ સંદર્ભે સમાજવાદી પાર્ટી, બહુજન સમાજ પાર્ટી અને કોંગ્રેસ જેવા પક્ષો નવા રાજકીય સંયોજનો શોધી રહ્યા છે, જ્યારે ભાજપ પણ તેની વ્યૂહરચના બદલીને અગાઉના ચૂંટણી પરિણામોનું પુનરાવર્તન કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.

લોકસભામાં સૌથી વધુ 80 બેઠકો ધરાવતા યુપીમાં ભાજપે મોદી મિત્ર નામનું અભિયાન શરૂ કર્યું છે. આ અભિયાન હેઠળ ભાજપે રાજ્યની 65 લોકસભા મતવિસ્તારોમાં મોદીને મિત્ર બનાવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. આ અભિયાનની શરૂઆત દેવબંદમાં 150 મુસ્લિમ બૌદ્ધિકો અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીથી પ્રભાવિત લગભગ 150 લોકોને મોદી મિત્રનું પ્રમાણપત્ર આપીને કરવામાં આવી હતી. 2014ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપની મોટી જીત બાદ ભાજપના આ પગલા બાદ હવે હાંસિયામાં રહેલો મુસ્લિમ વર્ગ યુપીની રાજનીતિના કેન્દ્રમાં આવી ગયો છે.

સહારનપુર લોકસભા મતવિસ્તારના દેવબંદથી ભાજપની પ્રચારની શરૂઆત, કટ્ટર હિન્દુત્વની રાજનીતિથી મુસ્લિમો તરફ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું એ પણ શું સૂચવે છે? આ અંગે લખનૌના વરિષ્ઠ પત્રકાર પ્રમોદ ગોસ્વામી કહે છે કે 2014ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપે મુસ્લિમ તુષ્ટિકરણની દાવ લગાવીને તમામ વિપક્ષી પાર્ટીઓને હરાવી હતી. ભાજપની આ દાવ 2017ની ચૂંટણીમાં પણ સફળ રહી હતી. યુપીમાં ભારે જીત સાથે ભાજપે સરકાર બનાવી છે. પરિણામ એ આવ્યું કે વિરોધ પક્ષોએ મુસ્લિમોથી ડરીને પોતાને દૂર કરી દીધા કે તેમના પર તુષ્ટિકરણનો આરોપ લાગી શકે છે.

2019ની ચૂંટણીમાં SPની ટિકિટ પર ત્રણ મુસ્લિમ ઉમેદવારો અને BSPની ટિકિટ પર ત્રણ મુસ્લિમ ઉમેદવારો ચૂંટણી જીતીને સંસદમાં પહોંચ્યા હતા. હવે જ્યારે એસપીએ એનડીએને હરાવવા માટે પીડીએ (પછાત, દલિત, લઘુમતી)ની ફોર્મ્યુલા આપી છે. 2019ના પરિણામોથી ઉત્સાહિત માયાવતી દલિત-મુસ્લિમ સમીકરણમાં BSPનું ભવિષ્ય શોધી રહી છે. જૂના આધારભૂત મતદારો, દલિત અને લઘુમતીઓ તેમજ પછાતને જોડવા માટે કોંગ્રેસ મંડલ સ્તરે પ્રચાર કરી રહી છે. ત્યારે ભાજપ પોતે પણ એ જ મેદાનમાં ઉતરે એ સમયની જરૂરિયાત હતી.

વરિષ્ઠ પત્રકાર અશોક કહે છે કે દરેક વસ્તુનું એક આત્યંતિક સ્તર હોય છે. રાજકારણમાં આ ચરમસીમાને બે રીતે જોઈ શકાય છે. એક રાજકીય પક્ષનું પ્રદર્શન અને બીજું અમુક પ્રકારનું રાજકારણ. ભાજપની કટ્ટર હિન્દુત્વની રાજનીતિની આ ચરમસીમા છે. પાર્ટીની થિંક ટેન્કને કદાચ એવું લાગ્યું છે કે તેઓ હાર્ડકોર હિંદુત્વની રાજનીતિમાંથી બને તેટલું લઈ ગયા છે. હવે વધુ લેવાનું શક્ય નથી અને તેથી જ પાર્ટીએ પોતાની રણનીતિ બદલી છે.

મુસ્લિમ વિરોધી ઈમેજમાંથી બહાર આવવાની કોશિશ કરી રહી છે

અશોક આને ભાજપની મુસ્લિમ વિરોધી છબી સાથે પણ જોડે છે. તેઓ કહે છે કે 2014ની ચૂંટણી પહેલા અને પછી ભાજપને જોશો તો 2019ની ચૂંટણી પછી ભાજપને જુઓ તો ઘણો ફરક છે. તેઓ કહે છે કે 2014ની ચૂંટણી પહેલા મુસ્લિમ ટોપી પહેરવાની ના પાડીને મુસ્લિમ તુષ્ટિકરણની રાજનીતિ સામે મજબૂત વિકલ્પ તરીકે બહાર આવેલા નરેન્દ્ર મોદીએ પછીથી સબકા સાથ, સબકા વિકાસ, સબકા વિશ્વાસની વાત શરૂ કરી હતી. ત્યારે જ સ્પષ્ટ થઈ ગયું કે ભાજપનો પ્રયાસ હવે મુસ્લિમ વિરોધી ઈમેજમાંથી બહાર આવવાનો રહેશે. મોદીને મિત્ર બનાવવાની કવાયત એ ભાજપ દ્વારા એ જ દિશામાં લેવાયેલું પગલું છે.

નવો મતદાર વર્ગ બનાવવાની કવાયત

રાજકીય વિશ્લેષક અમિતાભ તિવારીનું કહેવું છે કે ભાજપ કોઈપણ કારણસર થયેલા મતોના નુકસાનની ભરપાઈ કરવા માટે નવો આધાર તૈયાર રાખવા માંગે છે. 2014ની ચૂંટણીમાં ભાજપને 42 ટકા મત મળ્યા હતા અને પાર્ટીએ 80માંથી 71 બેઠકો જીતી હતી. 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં પાર્ટીનો વોટ શેર વધીને 49 ટકા થયો હતો પરંતુ સીટોમાં 9નો ઘટાડો થયો હતો. અમિતાભ તિવારીનું કહેવું છે કે ભાજપની બદલાયેલી રણનીતિ પાછળ આ આંકડાઓ પણ એક કારણ હોઈ શકે છે.

અમિતાભ તિવારી સમજાવે છે કે વોટ શેર વધવા છતાં, સીટોની ઘટના લોકસભા સીટ લેવલ પર વોટનું મોટું અંતર દર્શાવે છે. કેટલીક જગ્યાએ બીજેપી બહુ મોટા માર્જિનથી જીતી હતી તો કેટલીક જગ્યાએ તે નજીવી માર્જિનથી હારી ગઈ હતી. આ કારણે ભાજપનું ફોકસ મુસ્લિમ વોટ પર થઈ રહ્યું છે. જે 65 બેઠકો પર ભાજપનું મોદી મિત્ર પ્રચાર ફોકસ છે, ત્યાં લગભગ 30 ટકા મુસ્લિમ મતદારો છે.

યુપીમાં નવા સમીકરણો બનાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે

ભાજપની નેતાગીરીનું ફોકસ મુસ્લિમોમાંના પસમંદા પર છે. અમિતાભ તિવારીનું કહેવું છે કે પસમંડાને નિશાન બનાવવા પાછળ મુખ્યત્વે બે કારણો છે. પ્રથમ, પસમાનદાસ પછાત વર્ગમાં આવે છે અને બીજું, મુસ્લિમોમાં, તેમને સરકારની યોજનાઓનો મહત્તમ લાભ મળ્યો છે. તેમનું કહેવું છે કે 2022ની યુપી ચૂંટણી બાદ યોગી કેબિનેટમાં દાનિશ અંસારીને એકમાત્ર મુસ્લિમ ચહેરા તરીકે સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું. ડેનિશ પાસમાંડા સમાજમાંથી જ આવે છે. 2022માં દાનિશની મંત્રી તરીકે નિમણૂક થતાં જ સ્પષ્ટ થઈ ગયું કે પસમંડાને લઈને ભાજપમાં કંઈક ચાલી રહ્યું છે, જે હવે સામે આવ્યું છે.

આ પણ વાંચો

અદાણીએ એક કલાકમાં 52000 કરોડ ગુમાવ્યા, એક સમાચારે વાટ લગાવી દીધી, ફરીથી અમેરિકાએ ધુંબો માર્યો

ભારતમાં જ આવું બને હોં, આ ATMમાંથી 5 ગણા પૈસા નીકળવા લાગ્યા, લોકો 5000ના બદલે 25000 લઈને ઘરે ભાગ્યાં

અમિતાભ તિવારીનું કહેવું છે કે કર્ણાટક ચૂંટણીમાં દલિત-મુસ્લિમ સમીકરણના સફળ પ્રયોગ બાદ કોંગ્રેસ યુપીમાં જમીન પર ઉતરીને નવું સમીકરણ બનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે. સપા અને બસપા બાદ હવે ભાજપ પણ આ સમીકરણોની લડાઈમાં ઝંપલાવ્યું છે. જો કે મુસ્લિમ મતોના રાજકારણમાં ભાજપ કેટલું અને કેટલું સ્થાન જમાવી શકશે તે તો સમય જ કહેશે.