મિર્ઝાપુર. વિંધ્ય ક્ષેત્ર પ્રાચીન કાળથી આધ્યાત્મિક માન્યતાઓ અને દેવી-દેવતાઓના નિવાસસ્થાન તરીકે જાણીતું છે. આ વિસ્તારમાં સ્થિત ઐતિહાસિક મંદિરોનો ઉલ્લેખ વિવિધ પુરાણોમાં કરવામાં આવ્યો છે, જે આ સ્થળનું ધાર્મિક મહત્વ દર્શાવે છે.
ઉત્તર પ્રદેશના મિર્ઝાપુર જિલ્લામાં આવેલું ભગવાન વામન મહારાજનું મંદિર પણ આ શ્રેણીનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે. આ પ્રાચીન મંદિર ભગવાન વિષ્ણુના પાંચમા અવતાર વામન દેવતાને સમર્પિત છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિરના દર્શન કરવાથી ભક્તોની તમામ પરેશાનીઓ દૂર થઈ જાય છે. જો કે, આ મંદિરના નિર્માણના કોઈ ચોક્કસ ઐતિહાસિક પુરાવા નથી.
ભગવાન વામન દરેક મનોકામના પૂર્ણ કરે છે
ડો. રાજમોહન શર્માએ જણાવ્યું કે આ મંદિર તેની ધાર્મિક માન્યતાઓ અને સ્થાપત્ય માટે પ્રખ્યાત છે. ભક્તો અહીં પોતાની મનોકામનાઓ પૂર્ણ કરવા આવે છે અને એવી માન્યતા છે કે ભગવાન વામન તેમની દરેક મનોકામના પૂર્ણ કરે છે. મંદિરમાં દરરોજ સવાર-સાંજ ભગવાનની ભવ્ય આરતી થાય છે, જેમાં દૂર-દૂરથી ભક્તો ભાગ લે છે. દર વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં, વામન દ્વાદશીના અવસર પર, અહીં એક વિશેષ ઉત્સવનું આયોજન કરવામાં આવે છે, જેમાં હજારો ભક્તો ભાગ લે છે.
આ ભગવાનનો ઇતિહાસ છે
ડૉ.શર્મા અનુસાર, ભગવાન વિષ્ણુએ રાજા બલિનો અહંકાર ખતમ કરવા માટે વામનનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું. કથા અનુસાર, ભગવાન વામને ત્રણ પગથિયાંની જમીન માંગી હતી, જેમાં તેણે બે પગલામાં પૃથ્વી અને આકાશનું માપ કાઢ્યું હતું અને ત્રીજા પગલામાં રાજા બલિએ પોતાનું માથું અર્પણ કર્યું હતું. આ ઘટના પછી રાજા બલી અધધધ ગયા.
રક્ષાબંધન સંબંધિત માન્યતા
મંદિરના પૂજારીનું કહેવું છે કે રક્ષાબંધનનો તહેવાર ભગવાન વામન સાથે પણ જોડાયેલો છે. રાજા બલિએ ભગવાન વિષ્ણુ પાસે વરદાન માંગ્યું હતું કે જ્યારે પણ તે પોતાની આંખો ખોલે ત્યારે તે વિષ્ણુને સૌથી પહેલા જોશે. આ વરદાનને કારણે વિષ્ણુ રાજા બલિ સાથે અંડરવર્લ્ડમાં રહેવા લાગ્યા. ભગવાન વિષ્ણુ નરકમાં ગયા પછી, દેવી લક્ષ્મી ચિંતિત થઈ ગયા અને તેમણે રાજા બલિને પોતાનો ભાઈ બનાવીને રક્ષણ કર્યું. આ પછી રાજા બલિએ ભગવાન વિષ્ણુને મુક્ત કર્યા.