છેલ્લા બે મહિનાથી ટામેટાના ભાવ નિયંત્રણ બહાર છે. જૂનમાં જ ભાવ ચાર ગણો વધીને રૂ. 100 પ્રતિ કિલોના સ્તરે પહોંચી ગયા હતા. આ મહિનાની શરૂઆતમાં આ બાબત પર ટિપ્પણી કરતા, કેન્દ્રીય વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ, ગ્રાહક બાબતો અને ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ મંત્રી પીયૂષ ગોયલે એક ખૂબ જ રસપ્રદ નિવેદન આપ્યું હતું જેણે દરેકને આશ્ચર્યચકિત કરી દીધા હતા.
તેમણે કહ્યું હતું કે જો ગત વર્ષના ભાવની સરખામણી કરીએ તો ટામેટાના સરેરાશ ભાવ સમાન છે. વર્તમાન પરિસ્થિતિને જોતા, દેશ અને રાજ્યોની સરકારો ટામેટાંને સબસિડીવાળા ભાવે (લગભગ 70 થી 80 રૂપિયા પ્રતિ કિલો) ઉપલબ્ધ કરાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, જ્યારે બજારના ભાવ હવે પ્રતિ કિલો 200 રૂપિયાને પાર કરી ગયા છે.
રસપ્રદ વાત એ છે કે ટામેટાના ભાવના ફુગાવાના દર પર નજર કરીએ તો તે નકારાત્મક છે. સરળ ભાષામાં કહીએ તો આ મોંઘવારી દર દર્શાવે છે કે ટામેટાંના ભાવ ઘટી રહ્યા છે. ટામેટાંનો મોંઘવારી દર આગળ વધે છે અને કહે છે કે જૂન 2022ના ભાવની સરખામણીએ જૂન 2023માં ટામેટાંના ભાવમાં 35 ટકાનો મોટો ઘટાડો થયો હતો.
આંકડા મુજબ નવેમ્બર 2022થી ટામેટાના ભાવમાં ફુગાવો નીચે આવી રહ્યો છે. આવતા મહિને જુલાઈનો ડેટા બહાર આવશે ત્યારે કદાચ ચિત્ર બદલાઈ શકે છે, પરંતુ જેમ જેમ સ્થિતિ ઊભી થાય છે, તેમ તેમ કોઈ પણ રીતે દલીલ કરી શકે છે. ટામેટાના ભાવ એક જ સમયે આસમાને કેવી રીતે આવે છે અને ઘટે છે?
ટામેટાં પર મોંઘવારી દર નકારાત્મક કેમ છે?
ફુગાવાનો દર ઇન્ડેક્સના મૂલ્ય પર આધારિત છે. દરેક કોમોડિટીમાં ઇન્ડેક્સ હોય છે, જે બજાર કિંમતના પ્રોક્સી તરીકે કામ કરે છે. કારણ કે બજાર કિંમતો તેના પર નિર્ભર કરે છે કે વ્યક્તિ ક્યાં જુએ છે, તે હંમેશા પહેલાથી નક્કી કરેલ ઇન્ડેક્સના મૂલ્ય સાથે જવાનું વધુ સારું છે. આ સિવાય ભારતમાં ફુગાવાનો દર વર્ષ-દર-વર્ષના આધારે ગણવામાં આવે છે. આનો અર્થ એ છે કે કોમોડિટીના જૂન ફુગાવાનો દર જૂન 2023 ના ઇન્ડેક્સ ભાવને જોશે અને તેની જૂન 2022 ના ઇન્ડેક્સ મૂલ્ય સાથે તુલના કરશે. CMIE ના ઇન્ડેક્સ ડેટા દર્શાવે છે કે જૂન 2023 માં, ઇન્ડેક્સની કિંમત 191 પર આવી ગઈ હતી, જે જૂન 2022 કરતાં ઘણી ઓછી છે, જે 293 પર હતી. આનો અર્થ એ થયો કે ગયા વર્ષના જૂનની સરખામણીએ આ વર્ષે જૂનમાં ઇન્ડેક્સનો ભાવ 35 ટકા ઓછો હતો.
દર વર્ષે જૂન-જુલાઈમાં ટામેટાંના સરેરાશ ભાવ ઊંચા હોય છે
આ કારણે કેન્દ્રીય મંત્રી પીયૂષ ગોયલની ટિપ્પણી પ્રાસંગિક બને છે. જોકે, આ ઇન્ડેક્સ એ સ્પષ્ટ કરતું નથી કે ગયા વર્ષે જૂનમાં ટામેટાના ભાવ શું હતા. હકીકત એ છે કે જૂન 2022 માં ટામેટાંનો ભાવ સૂચકાંક એટલો ઊંચો હતો કે આ વર્ષે જૂનમાં ભાવમાં વધારો થયો હોવા છતાં, મોંઘવારી દરમાં ઘટાડો થયો. આ ડેટામાંથી સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ છે કે ભારતને ટામેટાના ભાવની વાત આવે ત્યારે કોઈ સમસ્યા નથી?
જવાબ ના છે, ભારતમાં ટામેટાના ભાવમાં સમસ્યા છે અને સૌથી ખરાબ બાબત એ છે કે તેની અસર દર વર્ષે ઉપભોક્તા પર પડી રહી છે. વર્ષ 2010 થી 2022 સુધીમાં જૂન અને જુલાઈમાં ટામેટાના સરેરાશ ભાવ રૂ. 50 થી રૂ. 100 જોવા મળ્યા છે. દર વર્ષે સરકારનો પ્રતિભાવ એ જ હોય છે કે આ એક અસ્થાયી સમસ્યા છે અને સપ્લાય સુધર્યા પછી ભાવ નીચે આવશે.