ભારતની દરખાસ્ત અને 72 દેશોના સમર્થન પછી, સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ બાજરી, જુવાર સહિતના 8 બરછટ અનાજને પોષક અનાજના આંતરરાષ્ટ્રીય વર્ષ તરીકે જાહેર કર્યા છે. તેનો અર્થ એ છે કે નાના બીજના તે પાક, જે સૂકી અને ભેજવાળી જમીનમાં ઉગે છે. બરછટ અનાજના સેવનથી ડાયાબિટીસ, કેલ્શિયમ અને પોટેશિયમના કારણે થતા રોગોથી બચી શકાય છે.
ભારતમાં બરછટ અનાજની ખેતી વિશ્વની કુલ ખેતીમાં 20 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. વાણિજ્ય મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, વર્ષ 2020-21માં ભારતમાં બરછટ અનાજના ઉત્પાદનમાં 7 ટકાનો વધારો થયો છે. વડાપ્રધાન મોદીએ મન કી બાતમાં બરછટ અનાજના ઉપયોગ પર પણ ભાર મૂક્યો છે. બરછટ અનાજના વિસ્તરણને કારણે રાજકારણ પર પણ તેની અસર હોવાનું માનવામાં આવે છે. ચરબીયુક્ત અનાજ સરકાર બનાવવા અને બગાડવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
5 રાજ્યો જ્યાં મહત્તમ ઉત્પાદન થાય છે
PIB અનુસાર, ભારતમાં રાજસ્થાન, મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, ગુજરાત અને મધ્યપ્રદેશમાં જાડા અનાજનું સૌથી વધુ ઉત્પાદન થાય છે. આમાં બાજરી, જુવાર, રાય અને કોડોના પાકો મહત્વના છે. રાજસ્થાન, કર્ણાટક અને મધ્યપ્રદેશમાં 2023ના અંત સુધીમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે.
રાજસ્થાન – બાજરીની ખેતી મહત્તમ છે, રાજકીય મુદ્દો પણ
200 વિધાનસભા બેઠકો ધરાવતું રાજસ્થાન બરછટ અનાજના ઉત્પાદનમાં પ્રથમ ક્રમે છે. અહીં સૌથી વધુ બાજરીની ખેતી થાય છે. દેશમાં બાજરીની કુલ ખેતીના 11 ટકા ઉત્પાદન રાજસ્થાન કરે છે. બાજરાની ખેતી રાજસ્થાનના બાડમેર, નાગૌર, જેસલમેર વગેરે જિલ્લાઓમાં થાય છે. બાજરી ત્યાં પણ રાજકીય મુદ્દો છે. તેની ખરીદીની પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવા માટે રાજકીય પક્ષોએ અનેકવાર વિરોધ પણ કર્યો છે. ,કેન્દ્ર સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, રાજસ્થાનમાં વર્ષ 2020-21માં 51 લાખ હેક્ટરમાં બરછટ અનાજની ખેતી કરવામાં આવી હતી, જેમાં 8360 મેટ્રિક ટન પાકનું ઉત્પાદન થયું હતું.
મધ્ય પ્રદેશ – 20થી વધુ જિલ્લાઓમાં ઉગાડવામાં આવે છે, ડિંડોરી સૌથી વધુ લોકપ્રિય
મધ્યપ્રદેશમાં કોડો, કુટકી, બાજરી અને જુવારની ખેતી થાય છે. કેન્દ્રના આંકડા મુજબ રાજ્યના 20થી વધુ જિલ્લાઓમાં બરછટ અનાજની ખેતી થાય છે. રાજ્યનો ડિંડોરી જિલ્લો બરછટ અનાજના ઉત્પાદન અને ખેતી માટે પ્રખ્યાત છે. મધ્યપ્રદેશને આ વર્ષે અનાજ ઉત્પાદન માટે શ્રેષ્ઠ ઉભરતો એવોર્ડ મળ્યો છે. રાજ્યના આદિવાસી વિસ્તારોમાં બરછટ અનાજની ખેતી અને ઉપયોગ સૌથી વધુ છે. મધ્યપ્રદેશ વિધાનસભામાં કુલ 230માંથી 47 બેઠકો આદિવાસીઓ માટે અનામત છે, જ્યારે 35 બેઠકો SC સમુદાય માટે અનામત રાખવામાં આવી છે.
કર્ણાટક – રીગાની મહત્તમ ખેતી, ચૂંટણીનો મુદ્દો પણ
કર્ણાટકમાં ચૂંટણીને હવે ગણતરીના મહિના જ બાકી છે. રીગા અને બાજરી ત્યાં સૌથી વધુ ઉગાડવામાં આવે છે. રિપોર્ટ અનુસાર કર્ણાટકમાં લગભગ 26 લાખ હેક્ટરમાં બરછટ અનાજની ખેતી થાય છે. ચિત્રદુર્ગ, બેલ્લારી, કોપ્પલ, બેલાગવી અને તુમાકુરુ એ રાજ્યના ટોપ-5 જિલ્લા છે, જ્યાં 2021માં સૌથી વધુ બરછટ અનાજની ખેતી કરવામાં આવી છે. આ પાંચ જિલ્લામાં લગભગ 30 વિધાનસભા બેઠકો છે.
છત્તીસગઢમાં 1.25 લાખ હેક્ટરમાં વાવેતરનો લક્ષ્યાંક
હાલમાં છત્તીસગઢમાં 69 હજાર હેક્ટરમાં વાવેતર થાય છે. વર્ષ 2020-21માં 368 મેટ્રિક ટન બરછટ અનાજનું ઉત્પાદન થયું છે. રાજ્ય સરકારે 1.25 લાખ હેક્ટરમાં વાવેતરનો લક્ષ્યાંક રાખ્યો છે. રિપોર્ટ અનુસાર, રાજ્યના લગભગ 12 જિલ્લાઓમાં બરછટ અનાજની ખેતી કરવામાં આવી રહી છે. તેમાં સુરગુજા અને રાજનાંદગાંવ જેવા મુખ્ય જિલ્લાઓનો સમાવેશ થાય છે. બરછટ અનાજ કેવી રીતે ચૂંટણીનો મુદ્દો બની રહ્યો છે, અહીં જાણો 3 મોટા મુદ્દા
1. ખેડૂતોની વધતી સંખ્યા
બરછટ અનાજનું વાવેતર અને ઉત્પાદન વધી રહ્યું છે. ભારતમાં વર્ષ 2021માં તેના ઉત્પાદનમાં 7 ટકાનો વધારો થયો છે. આવી સ્થિતિમાં, તે નિશ્ચિત છે કે તેના વધતા બજારની સાથે, તેની ખેતી કરતા ખેડૂતોની સંખ્યા પણ વધી રહી છે. કૃષિ બાબતોના નિષ્ણાત પરમજીત સિંહ કહે છે કે ખેડૂતોની સંખ્યા વધવાની સાથે બરછટ અનાજની ખેતીની સમસ્યાઓ પણ સામે આવી રહી છે. જ્યાં ખેડૂતોની સંખ્યા વધુ છે (જેમ કે રાજસ્થાન અને કર્ણાટક), તે ચૂંટણીનો મુદ્દો બની શકે છે.
2. બાજરી માટે સબસિડી મોડલ
છત્તીસગઢમાં ડાંગર અને ઘઉંને બદલે બરછટ અનાજની ખેતી કરનારા ખેડૂતોને 10,000 રૂપિયાની સબસિડી મળે છે. ઉપરાંત, છત્તીસગઢ પ્રથમ રાજ્ય છે જ્યાં MSP પર બરછટ અનાજ ખરીદવામાં આવે છે.
પરમજીત સિંહ કહે છે- આ મોડલ ખેડૂતોને પસંદ આવી રહ્યું છે. હાલમાં જ હરિયાણા સરકારે પણ ડાંગરની ખેતી ન કરનારાઓને 7 હજાર રૂપિયા આપવાની જાહેરાત કરી છે. આવી સ્થિતિમાં જો આ મોડલ આગળ વધશે તો તેની સીધી અસર આવનારા સમયમાં ચૂંટણી પર પડશે.
ફેબ્રુઆરીમાં ચાર મોટા ગ્રહોની ચાલ બદલાશે, આ 5 રાશિઓને મળશે બમ્પર કમાણી, ઘરમાં થશે ચારેકોર ધનનો વરસાદ
3. બજારનો અભાવ એક મુદ્દો બની રહ્યો છે
ભૌગોલિક સ્થિતિને કારણે, ઘણા રાજ્યોમાં બરછટ અનાજની ખેતી એક મજબૂરી છે, પરંતુ તેના બજારનો અભાવ હવે એક મુદ્દો બની રહ્યો છે. રાજસ્થાનના બાડમેરમાં કૃષિ સંશોધન શરૂ કરવાનો મુદ્દો વર્ષોથી પેન્ડિંગ છે. આ પ્રોજેક્ટને કેન્દ્રની મંજૂરી પણ મળી ગઈ છે, પરંતુ જમીનની ફાળવણીમાં વિલંબને કારણે મામલો પેન્ડિંગ છે. બરછટ અનાજ ખરીદવાની જટિલ પ્રક્રિયાને કારણે ખેડૂતોએ તેને નાના વેપારીઓને નકામા ભાવે વેચવા પડે છે. જે રીતે બરછટ અનાજનું માર્કેટ વધી રહ્યું છે.
અન્ય પાકોની જેમ આમાં પણ ખેડૂતોને વાજબી ભાવ મળવાને બદલે વેપારીઓને ફાયદો થતો જોવા મળશે તો તે ચોક્કસપણે ચૂંટણીનો મુદ્દો બની જશે. સરકારોની પણ જવાબદારી હશે, જે રીતે ખેડૂતોને બરછટ અનાજની ખેતી માટે તેમના વતી પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવ્યા છે, તેમને પણ યોગ્ય ભાવ મળવો પડશે. એકંદરે, બરછટ અનાજ હવે મુખ્ય ચૂંટણીનો મુદ્દો બનવાની તૈયારીમાં છે.