દેશના 11 રાજ્યોમાં સોનું, લિથિયમ અને અન્ય ખનિજોનો ભંડાર મળી આવ્યો છે. જિયોલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા (GSI) એ રાજ્ય સરકારો અને કોલસા મંત્રાલયને 51 બ્લોક્સ સોંપ્યા છે. જમ્મુ અને કાશ્મીરના રિયાસીમાં મળી આવેલા લિથિયમના આટલા મોટા ભંડારની આ પહેલી જગ્યા છે, જેને GSI દ્વારા ઓળખવામાં આવી છે. ખાણ સચિવ અને CGPBના અધ્યક્ષ વિવેક ભારદ્વાજે જણાવ્યું હતું કે 2015 થી, મંત્રાલય દ્વારા 287 ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય દસ્તાવેજો રાજ્ય સરકારોને સોંપવામાં આવ્યા છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે GSI આ ગતિ વધારશે. બીજી તરફ, 9 ફેબ્રુઆરીએ, લિથિયમ અને સોના ઉપરાંત, GSI એ કોલસા મંત્રાલયને 7897 મિલિયન ટનના સંસાધન સાથે કોલસો અને લિગ્નાઈટના 17 અહેવાલો પણ સુપરત કર્યા છે.
જીઓલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયાએ પહેલીવાર જમ્મુ અને કાશ્મીરના રિયાસી જિલ્લાના સલાલ-હૈમાના વિસ્તારમાં 5.9 મિલિયન ટનના લિથિયમના અંદાજિત સંસાધનોની સ્થાપના કરી છે. લિથિયમનો ઉપયોગ મોબાઇલ ફોન, લેપટોપ, ડિજિટલ કેમેરા અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનો માટે રિચાર્જેબલ બેટરીમાં થાય છે. આ સિવાય તેનો ઉપયોગ રમકડાં અને ઘડિયાળો માટે પણ થાય છે. હાલમાં ભારત લિથિયમ માટે સંપૂર્ણપણે અન્ય દેશો પર નિર્ભર છે.
‘આત્મનિર્ભર ભારત માટે ખનિજોની શોધ કરવી મહત્વપૂર્ણ છે’
ખાણ સચિવ વિવેક ભારદ્વાજે જણાવ્યું કે દેશમાં પહેલીવાર જમ્મુ-કાશ્મીરના રિયાસીમાં લિથિયમનો આટલો મોટો ભંડાર મળી આવ્યો છે. તેમણે કહ્યું કે મોબાઈલ ફોન હોય કે સોલાર પેનલ દરેક જગ્યાએ મહત્વપૂર્ણ ખનિજોની જરૂર હોય છે. આત્મનિર્ભર બનવા માટે, દેશ માટે મહત્વપૂર્ણ ખનિજો શોધવા અને તેની પ્રક્રિયા કરવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે જો સોનાની આયાત ઘટશે તો આપણે આત્મનિર્ભર બનીશું.
51 મિનરલ બ્લોકનો રિપોર્ટ સબમિટ
જણાવી દઈએ કે 62મી સેન્ટ્રલ જિયોલોજિકલ પ્રોગ્રામિંગ બોર્ડ (CGPB)ની બેઠક દરમિયાન લિથિયમ અને ગોલ્ડ સહિત 51 મિનરલ બ્લોક્સ પર એક રિપોર્ટ રાજ્ય સરકારોને સુપરત કરવામાં આવ્યો હતો. વર્ષ 2023-24માં, GSI કુલ 318 ખનિજ સંશોધન પ્રોજેક્ટ્સ પર 966 કાર્યક્રમો ચલાવી રહ્યું છે જેમાં 12 દરિયાઈ ખનિજ સંશોધન પ્રોજેક્ટ્સનો સમાવેશ થાય છે. ખાણ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, સર્વેક્ષણ સંબંધિત 35 દસ્તાવેજો રાજ્યોને સોંપવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે 7897 મિલિયન ટનના કુલ સંસાધન સાથે કોલસા અને લિગ્નાઈટના અહેવાલો કોલસા મંત્રાલયને સોંપવામાં આવ્યા છે.
11 રાજ્યોમાં ખનિજ સંસાધનો જોવા મળે છે
ખાણ મંત્રાલયે કહ્યું કે આ 51 ખનિજ બ્લોક્સમાંથી 5 બ્લોક સોના સાથે સંબંધિત છે. આ પોટાશ ઉપરાંત, મોલીબડેનમ મૂળ ધાતુઓ સાથે સંકળાયેલા છે. આ ધાતુઓ 11 રાજ્યોના અલગ-અલગ જિલ્લામાંથી મળી આવી છે. આ રાજ્યોમાં જમ્મુ અને કાશ્મીર (UT), આંધ્રપ્રદેશ, છત્તીસગઢ, ગુજરાત, ઝારખંડ, કર્ણાટક, મધ્ય પ્રદેશ, ઓડિશા, રાજસ્થાન, તમિલનાડુ અને તેલંગાણાનો સમાવેશ થાય છે.